|
|
Oblast Praevalitana (Praevalis) krajem IV vijeka
(nakon izdvajanja iz Dalmacije, između 297 - 306. godine)
- 297. (moguce 305. ili 306) Prevalis (Prevaliana; Preavalitana) rimska provincija, odvojena je od provincije Dalmacije. Obuhvatala je teritoriju jednog dijela današnje Crne Gore, Srbije i Albanije. Upravnik provincije (prezes) nalazio se u Skadru i imao je administrativne i vojne funkcije.
 Amforiskos iz Duklje (3-4. vijek)
Praevalitana (Prevalis)
- IV v. Grad Duklju Aurelije pominje kao Diokliju, vjerujući da je ona rodno mjesto imperatora Dioklecijana (što ne odgovara istorijskim činjenicama).
- 305.
 Konstancije I Hlor, rimski imperator, do 306. godine (otac Konstantina Velikog). Kao jedan od savladara,u Prvoj tetrarhiji, od 293.
- 305. Galerije, rimski imperator- savladar u Drugoj tetrarhiji, do 311. godine.
- 305. Galerije dobija titulu "avgusta", ali ne uspijeva zavladati cijelim Rimskim carstvom.
- 306. kriza sistema rimske vladarske tetrarhije: podjela vlasti (u zapadnom i istocnom djelu) izmedju dva "avgusta" (kao starija) dva "cezara" (kao mlađa suvladara).
- 306. Flavije Sever, rimski imperator- savladar u Drugoj tetrarhiji. Vladao do 312.
- 306. Maksentije, rimski imperator-savladar, do 312. godine.
- 306. Maksimijan Dij, rimski imperator- savladar u Drugoj tetrarhiji.Vladao do 313.
- 311. (30. april) Edikt o toleranciji, imperatora Galerija, kojim je obustavljen progon hrišćana. Hrišćanstvo postaje dozvoljena religija.
- 311. Lucinije, rimski imperator, do 324. godine. Vladao istočnim dijelom carstva. U borbi za vlast, ubijen od strane Konstantina I Velikog, 324. godine.
Car Konstantin I Veliki
Constantine_Musei_Capitolini.jpg/ By Markus Bernet (talk · contribs) (Own work) [CC-BY-SA-2.5 (http://creativecommons.org/licenses/by-sa/2.5)], via Wikimedia Commons
- 311. Konstantin I Veliki, rimski imperator, do 324. godine. Najprije vladao zapadnim dijelom carstva. Prvi je rimski vladar koji je prihvatio hrišćanstvo. Osnivač Konstantinopolja, udario je temelje buducem Istočnom rimskom carstvu (Vizantiji).
- 312. (28. oktobar) bitka kod Milvijskog mosta (na rijeci Tibar, sjeverno od Rima) izmedju rimskih vojski Maksencija i Konstantina I.
- 312. Konstantin I je jedini vladar zapadnog dijela Rimskog carstva.
- 312. (posle) u vrijeme Konstantina I, porez u novcu koji je opterećivao trgovce i zanatlije u gradovima (lat. auri iustralis) pocinje se naplaćivati u zlatu.
 
- 313. Milanski edikt (Konstantina I i Licenija) o vjerskoj ravnopravnosti i prestanku progona hrišćana.
- 313. reforma srebrnog novca. Uvodi se "silikva".
- 314. (1. avgust) prvi crkveni sabor u Arelatu (Arlu) pod Konstantinovim patronatom.
- 318. formirana prefektura Ilirik. Godine 379. biće podijeljena na Zapadni (kasnije dijaceza pod upravnikom italijanske prefekture) i Istočni Ilirik (dio Vizantijskog carstva, od 395. godine).
Godine 321. nove ere, Reforme Konstantina I,
u istočnom dijelu prefekture Ilirik. Pod upravom:
1. prezesa; 2. konzula i 3. prokonzula
- 324. Konstantin I je vladar cijelog Rimskog carstva.
- 325. (posle) na teritoriji Crne Gore , od rimskog novca, najviše je nadjenog sa likom cara Konstantina I Velikog.
- 325. Prvi vaseljenski sabor u Nikeji.
- 326. Konstantin I je pogubio svog sina cezara Krispa i suprugu Faustu, iz za sada nepoznatih razloga.
- 329. (oko) smrt Flavije Julije Helene, majke Konstantina I Velikog.
- 330. (11. maja) inaugurisanje nove prestonice Konstantina I : Novog Rima, ubrzo nazvanog Konstantinov grad (Konstantinopolj), današnji Istambul. U istočnim i južnim slovenskim jezicima, nazivaće se Carigrad.
- IV v. Birziminijum (Birziminium, Bersumnum, Burzumon) kao rimski grad, zabilježen na Pojtingerovoj tabli i u tzv. " Itinerarum-u Antonini". Ravenski kartograf ga navodi kao mjesto u blizini Meduna. Postoje mišljenja da se nalazio: na mjestu današnje Podgorice ili u njenoj blizini.
- 337. (22. maja) smrt Konstantina I Velikog, u blizini Nikomedije. Njegovi sinovi se proglašavaju za avguste (9. septembra).
- 337. Konstantin II, rimski imperator (uz Konstancija II i Konstansa), do 340. godine. Poginuo kod Akvileje, u sukobu sa bratom Konstansom I.
- 337. Konstans I, rimski imperator, uz Konstantina II i Konstancija II, do 350. godine. Sa pobunom vojske , ubijen na Pirinejima.
- 337. Konstancije II, najprije iz Konstantina II i Kostansa I - rimski imperator, do 361. godine.
 Dio Tabule Peutingeriane
(precrtane u XIII vijeku)
- IV v. naslikana Tabula Peuntigeriana, karta sa rimskim putevima (precrtana u XIII vijeku).
- 353. Pobjedom nad pobunjenim Magnencijem, u bici kod Murse (današnji Osijek) Konstancije II postaje ujedinitelj Carstva.
- 359. rimski imperator Gracijan, do 383. vladar zapadnog, kasnije (na kratko, od 378.) i istočnog dijela Carstva.
- 361. Julijan ("Otpadnik") rimski imperator, do 363. godine. Bio je hrišcanin samo do svoje dvadesete godine.
- 363. Jovijan, rimski imperator, do 364. godine.
- 364. Valentinijan I, rimski imperator zapadnog dijela carstva, do 375. godine. Savladar sa bratom Valensom.
 Dio nalaza staklenog posudja iz rimske Duklje
- 364. Valens (Istocni dio rimskog carstva) imperator, do 378. godine. Smatran je "poslednjim pravim Rimljaninom". Prihvatio je arijansko učenje.
- 367. pobjeda Valensa nad Gotim, a zatim i 269.
- 377. Gotski (Vizigotski) rat , do 382.
- 378. (9. avgust) Bitka kod Hadrijanopolja i pogibija cara Valensa u sukobu sa Vizigotima.
- IV v. (tokom) neki podaci ukazuju na to da je rimsko naselje "Municipium S" napušteno.
- 379. (19. januar) imperator Teodosije I (Teodosije Veliki) vlada Istočnim dijelom rimskog carstva, a sa Gracijanom i Valentijanom II u Zapadnom.
- 381. Drugi vaseljenski sabor (Prvi carigradski sabor) u Konstantinopolju. Na njemu je utvrđeno pravoslavno učenje o duhu svetom.
- 383. Maksimus, imperator zapadnog dijela Carstva, do 388. godine.
-
390(oko) Bazilika u Samogradu . Ranohrićanska bazilika, sa dva broda i memorijalnom grobnicom ktitora ili obnovitelja, na ulazu u rimsko (romano-ilirsko) utvrđeno naselje Samograd (današnji Prilozi, između Bijelog Polja i Berana). Bazilika i utvrđenje su stradali od Gota, a u vrijeme Vizantije Justinijana I obnavljani. Područje Samograda je ranije (2000 - 800. g. prije nove ere) zbog svog položaja (zakriljeno ogromnim kamenim stijenama) korišćeno kao prirodna utvrda .
- 392. Eugenijus, imperator zapadnog dijela Carstva, do 394. godine.
- 392. (15. maj) Teodosije I Veliki je vladar čitavog Rimskog carstva, do 395. godine.
 Diatreta iz IV vijeka
(Komini - Pljevlja)
- 395. Podjela Rimskog Carstva na Istočno i Zapadno. Istočni Ilirik ulazi u sastav Istočnog carstva. Od vremena imperatora Teodosija Prvog (Flavius Theodosius, 379-395) granica Zapadnog i Istočnog Rimskog Carstva (na Jadranskom moru) bila je u blizini Bokokotorskog zaliva, koji se u to vrijeme zvao Risanski zaliv. Granica je bila sama granicna linija izmedu Praevalisa (Praevalitana) i Dalmacije. Aproksimativno je išla od Budve (Butua) planinskim predjelom Lovćena, iznad Kotora (Acruvium) i oko Kotorskog zaliva, pa preko današnjih Krivošija i Nikšića (Anderba). Rijekom Pivom granica je išla do njenog sastava sa rijekom Tarom.
Teodosije I Veliki je vladao uz Valentijana II i Gracijana, a od 392. - sam.
 Granica Istočnog i Zapadnog Rimskog carstva
- 395. godine, Budva je pripala Zapadnom rimskom carstvu.
- 395. Arkadije (Istocno rimsko carstvo) imperator, do 408. godine.
- 397 do 437. Prevalis (Praevalis, Praevales, Praevalitana, Privalitana, Privantina) kao granična provincija Vizantije, prema Zapadnom rimskom carstvu. Zasebna je kasnoantička rimska provincija, sa centrom u Skadru, nastala odvajanjem teritorije Praevalis od jugoistočnog dijela provincije Dalmacije. Nastanjivala su je romanizovana ilirska plemena: Docleatae, Labeatae, Pirustae i Scirtones. Za Dioklecijana i Konstantina I Velikog, pripada dijacezi Meziji, a od 400. godine se pominje u dijacezi Dakiji. Po podjeli Carstva pripada Vizantiji (kao granična provincija, do 437. kada citav Ilirik pripada Teodosiju II). Još jednom je bila pogranična oblast Vizantije (prema Istocnim Gotima).
- 398. (posle) dominacija novca Istočnog rimskog carstva (Vizantije). Pronadjeni su : bakarni "folles", srebrni "siluqua" i zlatni "solidus".
- IV v. (krajem) kao sjedište Praevalitanske arhiepiskopije pominje se Skadar.
- 401. Zapadni Goti pustoše grad Duklju u provinciji Prevalis (Praevalitana). Razaraju i Catarum (Kotor).
 Migracija Vizigota (Zapadnih Gota)
- 404. Zapadni Goti ponovo na granicama Prevalisa.
- 421. Konstantije III rimski imperator.
- 423. Johanes, rimski imperator, do 425. godine.
- 408. Teodosijus II (Istocno rimsko carstvo) imperator, do 450 . godine.
- 425. Marcijan (Istocno rimsko carstvo) imperator, do 457. godine.
- 437. Ilirik pripada vizantijskom caru Teodosiju II.
- 451. Evandros, dioklijski episkop, pominje se kao učesnik na IV vaseljenskom saboru, na Hilkidonu.
- V - početak VI vijeka monumentalna ranohrišćanska bazilika u Budvi (otkrivena nakon zemljotresa, 1979. godine). Nalazi se u Starom gradu.
Ostaci ranohrišćanske bazilike u Budvi
(V do početka VI vijeka) otkrivene 1979. godine
- 457. Lav I (Istočno rimsko carstvo) imperator, do 474. godine.
- 459. Ostrogoti u Prevalisu. Pojava Istočnih Gota u rimskoj provinciji Prevalis. U današnjem Nikšiću , na mjestu rimskog utvrđenja Anderba (castrum Anderba) grade
 Anagastum (Onogošt). U njihovim je rukama bila Boka kotorska (tadašnji Risanski zaliv).
 Anagastum
- 473. Leo II (Istočno rimsko carstvo) imperator, do 474. godine.
- 474. Zeno (Istočno rimsko carstvo) imperator, do 491. godine.
- 475. Bazilisk (Istočno rimsko carstvo) imperator, do 476. godine.
- 476. propast Zapadnog rimskog carstva.
 Dio rimskih puteva u Crnoj Gori 
- 486. grad "Duklju razaraju Ostrogoti (Istocni Goti).
- V v. (kraj ili pocetkom VI vijeka)
 bazilika u romanskoj Budvi, čiji su ostaci otkriveni nakon zemljotresa, 1979. godine.
- VI v. Barski trikonhos, crkvena građevina iz vremena vizantijskog imperatora Justinijana I. Ostaci ove crkve (zid u dužini od oko 1 m, sa pronadjenom dekorativnom plastikom i nekropolom) se nalaze u današnjem naselju Topolica, u centru Bara.
- VI v. pominjanje grada Duklje (Doclea) u epitomi Aurelija Viktora.
- VI v. Carigradska patrijaršija dobija naziv Vaseljenska - Ekumenska (koji nosi i danas).
- VI v (i početak VII vijeka) kompleks trobrodne bazilike i trikonhosa (nadjen u Doljanima, Podgorica).
- VI v. tri biskupije područja Boke Kotorske: Kotor, Risan i Budva.
- 518. razaranje vizantijskog grada Duklje u zemljotresu.Najvjerovatnije su ovo iskoristili Istočni Goti u graničnom predjelu (kastrum Onogošt) i izvršili pljačku grada Duklje.
- 518. nakon gotskog razaranja (490) i katastrofalnog zemljotresa (518) grad Duklja gubi raniji značaj.
- 527. car
 Justinijan I, vladao Vizantijom do 565. godine.
 Starohrišćanska Bazilika B
u gradu Duklji (nakon 518) i Crkva Sv. Marije iz IX vijeka
 Starohrišćanska "Bazilika A", u Duklji
- Praevalitana (jugioistočni dio grada)
- 535. Nakon više poraza gotskog vojskovođe Gripa od vizantijskih snaga Justinijana I, preostali Goti u Dalmaciji i Liburniji, stavljaju se pod vlast Istočnog Rimskog Carstva.
Praevalis i Arhiepiskopija
Justiniana Prima (536. godine)
By Bratislav (Own work) [Public domain], via Wikimedia Commons
- 535. (14. april) Arhiepiskopija Justinijana Prima. Car Justinijan osnovao novu arhiepiskopiju za Istočni Ilirik, sa sjedištem u Justinijani Prima (do tada je pripadala solunskom egzarhatu). I dalje je ostala pod vrhovnom vlašću pape (kao i sve mitropolije u Iliriku).
- 535. Budva se pominje u okviru Vizantije.
- 536. grad Duklja obnovljen u vrijeme Justinijana.
- 536. erupcija vulkana Krakatao, u Indoneziji, utiče na globalne promjene vremenskih prilika u narednom periodu. Sa tim je povezano i kasnije (542. godina) širenje bubonske kuge iz Aleksandrije (Egipat) u Konstantinopolj i druge luke Vizantije, a zatim i u unutrašnjost Carstva. Od ove epidemije će stradati trećina stanovnika Vizantije.
- 537. sagradjena crkva Aja Sofija (Sveta Sofija; Crkva svete mudrosti) u Konstantinopolju.
- 540. Porazi Gota u Italiji i zauzimanje Ravene od strane Vizantije (vojskovođa Velizar). Kraljevstvo Istočnih Gota više ne postoji.
- 542. za vladavine cara Justinijana, pojava epidemije kuge u Konstantinopolju (stradalo oko 40% gradskog stanovništva ili više od 230000 ljudi). To je bio jedan od razloga da Vizantija zbog radne snage prihvati masovno naseljavanje varvara na svojoj teritoriji (tolerišući društvena uredjenja karakteristična za njihova plemena). Doseljenici su imali izvjestan stepen autonomije, pa tako i u okviru vizantijske oblasti Duklje (u kojoj će veći broj slovenskih župa formirati kneževinu istog imena). Gotski istoričar i svjedok ovog slovenskog naseljavanja, Jordanes, o pridošlicama kaže: "Sloveni su jedne krvi i žive u tri grupe: Veneti (Zapadni Sloveni) Anti (Istočni Sloveni) i Sklavini (Južni Sloveni) su tri velika plemena jednog te istog naroda".
 
Ranohrišćanski crkveni objekti u Doljanima - Podgorica:
bazilika i trikonhoz sa atrijumom (sredina VI vijeka)
 Vizantija na vrhuncu, za vrijeme
Justinijana I, 550. godine
- 565. car Vizantije Justin II, vladao do 573. godine. Podstiče Avare da sa rimske teritorije napadaju Slovene preko Dunava, ali ovi zbog siromašnog plijena ubrzo odustaju od takvih pohoda i radije stupaju u zajednicu sa djelimično im potčinjenim Slovenima, radi upada i pljačkanja vizantijskih teritorija.
- 572. rat između Vizantije i Persije, traje do 591.godine.
- 578. car Vizantije Tiberius II, vladao do 582. godine (od 1573. do 1577. godine, upravljao državom sa caricom Sofijom, nakon što je predhodni car , Justin II, duševno obolio).
- 582. Avari (kagan Bajan) udruženi sa Slovenima (djelimično pod avarskom vlašću) osvajaju vizantijski Sirmijum (Sremska Mitrovica) u provinciji Panonoji. Nakon pada ovog grada, povećava se broj pljačkaških upada Slovena na Balkan, čak do Peloponeza.
Lik Cara Mavrikija (582 - 602)
na solidu. Uspješno je branio
balkanske provincije, od
napada Avara i Slovena.
DrFO.Jr.Tn (Own work) [Public domain], via Wikimedia Commons
- 582. car Vizantije Mavrikije (Mauricije, Mauris), vladao do 602. godine. Od 591. godine, vojskom povučenom sa persijskog ratišta, uspješno, svojim defanzivnim operacijama, brani balkanske provincije od napada neorganizovanih Avara i Slovena ("Mavrikijevi balkanski pohodi"). Autor je "Strategikona" (djela o vojnoj vještini).
- 584. pljačka Singidunuma (Beograd) i Viminacijuma od strane Avara.
- 584 - 585. Sloveni upadaju u Grčku, nakon vizantijskog odbijanja napada kod Adrijanopolja (današnja Turska). Pripisuje im se i tadašnje veliko razaranje djelova stare Atine.
Avarski kaganat, oko 600. godine
By William Shepherd R. (1871-1934); Wolf Halama (nur der hier überarbeitete Kartenausschnitt).Hungerhahn at de.wikipedia [Public domain], from Wikimedia Commons
- 586. Avari opsjedaju Solun, a Sloveni haraju do Peloponeza.
- 586 - 587. nekoliko pobjeda Vizantije nad Slovenima (u sukobima na Donjem Dunavu).
- 591. Dolazak iskusnih vizantijskih trupa, sa persijskog ratišta na Balkan (nakon sklapanja mira sa Sasanidima). Ova vojska će u više navrata zaustavljati prodore Avara i Slovena preko Dunava.
- 593/594. novi upad Slovena (u Meziju i Makedoniju).
- 594. bitka kod Markijanopolisa i poraz nadirućih Slovena od strane Vizantije. Vizantija preduzima i pohode preko Dunava.
- 595. Avarski upad u vizantijsku Dalmaciju i napad na državu Franaka (596).
- 595. Posljednje pominjanje episkopa u Risnu.
|
|
