|
|
Skadarska tvrdjava, sjedište Balšića 1360.
By Sigismund von Dobschütz (Own work) [CC-BY-SA-3.0 (http://creativecommons.org/licenses/by-sa/3.0)], via Wikimedia Commons
Skadarska tvrdjava, sjedište Balšića 1360.
By Sigismund von Dobschütz (Own work) [CC-BY-SA-3.0 (http://creativecommons.org/licenses/by-sa/3.0)], via Wikimedia Commons
- 1360. Braća Balšići : Stracimir, Đurađ I i Balša II , najmoćniji su feudalci u Donjoj Zeti, u predjelu izmedju Bokokotorskog zaliva i rijeke Bojane, koji je obuhvatao morsku obalu i primorske planine do Skadarskog jezera. Do 1372. godine nastupaju zajedno. Srpski car Uroš V formalno priznaje vlast Balšića u Zeti, u garancijama dubrovackim trgovcima ("na Zetu na Balšiće ili na državu kneza Vojislava").
- 1360. (posle)
 Nakon Skadra, Bar je u rukama Balšića.
Stari Bar
- 1360. Budvom nezavisno upravlja kastelan Površko, koji dobija dubrovačko građanstvo. Kao vazal Balšića, uspostaviio je dobre diplomatske odnose sa Mletačkom Republikom. Budva je u njegovo vrijeme posjedovala flotu od četri ratna i osam trgovačkih brodova. Saveznik je Balšića u sukobima sa Kotorom.
- 1360. pad Dimotike pod Osmanlije.
- 1360. (posle) carica Jelena formira u Seru svoj dvor, uvodi senat i druge institucije vizantijskog karaktera. Uglješa Mrnjavčević je njen najistaknutiji dvorjanin.
Grb Balšića. Desno: izgled grba na novcu Đurađa II
By Bratislav [CC-BY-SA-3.0 (http://creativecommons.org/licenses/by-sa/3.0)], via Wikimedia Commons
- 1361.
 Balša I , rodonačelnik vladarske porodice Balšić, sa sinovima postaje počasni gradjanin Dubrovnika (kao posjednici sedam solana u primorju, zahvaljujući umješnosti u trgovini solju sa Dubrovnikom, Mlečanima i vlastelinima u zaleđu, posebno podrinskim feudalcem Vojislavom Vojinovićem) . Vladajući skadarskom okolinom (u vrijeme cara Dušana, samo jednim selom) sa sinovima je uzeo vlast u gradu, godinu dana ranije.
- 1361. Stefan, nadbiskup barski, do 1363.
- 1361.
 novi rat Vojislava Vojinovića i Dubrovnika (inicijator rata je carica Jelena, zbog "nevraćenog" Dušanovog carskog zlatnog posudja, pa ovaj razlog rado prihvata Vojinović, a kasnije je na to primoran i car Uroš V).
- 1362. grad Kotor ulazi na stranu Vojislava Vojinovića u novom sukobu Vojinovića i Dubrovnika ( ugarskog vazala i trgovačkog konkurenta Kotorana). Ulaz u Kotor je blokiran dubrovačkom galijom (što nanosi veliku trgovinsku štetu Kotoranima). Mada je car Uroš zvanično u ratnom stanju sa Dubrovčanima, niko od oblasnih gospodara Srbije ne učestvuje u njemu, osim Kotorana i Vojinovića.
- 1362. Dubrovnik traži saveznika u ratu protiv Kotora i Vojislava Vojinovića, pa poziva Balsiće iz Donje Zete, da (po planu Klimenta Držića) napadnu Kotor sa kopna (dok bi Dubrovčani to uradili sa mora). Budva i Balšići staju na stranu Dubrovnika. Ovaj potez će uticati na ubrzanje mirovnih pregovora, ali i stvaranje "zle krvi" izmedju Balšića i Vojinovića, koji se do tada nijesu sukobljavali.
- 1362. glavni oltar (ciborij) u Katedrali Sv. Tripuna. Posvetio ga kotorski biskup Dujam.
Ulcinj (izgled iz 1573. godine)
- 1362. braća Balšići proširuju teritoriju do Drivasta i Ulcinja. Postepeno se šire na oblast Gornje Zete, tražeći od još nepokorene vlastele da im prizna vrhovnu vlast. Kao jedan od neostvarenih snova Balšića, u cijelom preiodu vladavine, bilo je stavljanje Kotora i njegove moćne mornarice pod svoju vlast, u cilju konkurisanja trgovini Mletačke republike. Izložen opasnostima od Balšića, autnomni grad Kotor, koji se mogao tretirati gotovo kao grad- država, traži pomoć moćnog vlastelina Vojislava Vojinovića, vladara oblasti od Huma do Drine.
- 1362. Vlast na prostoru izmedju Skadra i ušća Bojane samostalno vrši Blaž Matarango , u ime srpskog cara (u dobrim odnosima sa Balšićima i kastelanom Budve, Površkom).
- 1362.
 smrt Balše I (prije mjeseca maja).
Ostaci tvrđave Onogošt (kasniji Nikšić)
- 1362. (avgust) sklopljen mir u
 Onogoštu, izmedju Dubrovnika, sa jedene i kneza Vojislava Vojinovića sa druge strane (Dubrovčani samo protokolarno konstatuju posredstvo cara Stefana Uroša V, Vukašina Mrnjavčevića i kraljice Jelene). Ratom sa Dubrovnikom, Vojislav Vojinović je već izgubio podršku velmoža na carskom dvoru : zbog dubrovačke plijenidbe u trezoru založenog bogatstva moćnih srpskih velikaša. Naime, bila je to dubrovačka protivmjera plijenjenja robe njihovih trgovaca u Srbiji. Veliki uticaj na povodljivog cara Uroša "nejakog" od Vojislava Vojinovića preuzima Vukašin Mrnjavčević.
Oblast kneza Vojislava Vojinovića.
By PANONIAN (Derivative work)
Wikimedia Commons (Public domain)
- 1362. Moćan, ali okružen mnoštvom neprijatelja (od onih surovo povređenih, do manje moćnih i zavisnih velmoža) veliki knez Vojislav Vojinović postaje mletacki građanin (povelja sa zlatnim pečatom). Koliki mu je značaj pridavala Venecija kazuje i to što su braća Balšići, iz Donje Zete, u isto vrijeme primljeni u mletacko građanstvo, uz povelje sa srebrnim pečatom.
- 1362. pad Jedrena pod Osmanlije.
- 1363. Ivan IV , nadbiskup barski, do 1373. Umro u Dubrovniku, 1393. godine.
- 1363. pad Plovdiva pod Osmanlije.
- 1363. pripreme velikog kneza Vojislava Vojinovića za rat sa Balšićima. Njihove teritorije su se graničile izmedju Kotora i samostalne Budve (koja je već napadana od strane Vojinovića).
- 1363. pojava kuge na obali Jadrana.
- 1363. (25. oktobar) iznenadna i nerazjašnjena smrt kneza Vojislava Vojinovića, u jeku priprema kaznenog pohoda na Balšiće, u Donjoj Zeti (zbog njihove podrške Dubrovniku). Po pitanju njegove smrti, nagađanja su razna. Sahranjen je u manastiru Banja, kod Priboja, na Limu. Na nadgrobnoj ploči je napisano: "Meseca oktobra, 25. dana, prestavi se rab Hrista boga Stefan, a zovom veliki knez Voislav sve srpske, grčke i pomorske zemlje".
- 1363. posle smrti velikog kneza Vojislava Vojinovića, vodeću ulogu preuzimaju braca Mrnjavčevići: Uglješa i Vukašin.
- 1363.(krajem) Gornja Zeta, kao dio posjeda v. kneza Vojislava Vojinovića, biva bez borbe ustupljena porodici Balšić, iz Donje Zete, od strane kneževe udovice Goislave (sa sjedištem u predjelu od Trebinja do Konavla).
- 1364. (prije) Ženidba Djuradja I (Balšića) sa Oliverom, ćerkom despota Vukašina.
- 1364. Crkva Svete Klare, u Kotoru, sa franjevačkim samostanom (na mjestu predhodnog ženskog benediktinskog samostana, zbog starosti napuštenog i porušenog). Ovaj samostan posjeduje jednu od najstarijih biblioteka u Crnoj Gori, sa rukopisnim fragmentima iz XI do XIII vijeka.
Današnji izgled kotorske Crkve Svete Klare,
potiče iz XVIII vijeka.
Kralj Vukašin Mrnjavčević,
kao savladar cara Uroša V,
od 1365. godine
[Public domain], via Wikimedia Commons
- 1365. krunisanje (vjerovatno despota) Vukašina Mrnjavcevića za kralja, savladara srpskog cara Stefana Uroša V Nemanjica . Na poveljama se potpisivao kao "kralj Srba i Grka". Uglješa Mrnjavcević dobija titulu despota, a pretpostavlja se, Vukašinov sin Marko - titulu "mladog kralja," sa pretenzijom nasljeđivanja loze Nemanjića (protivno stavu vlastele i crkve).
- 1365. smrt sevastokratora Branka Mladenovića, oca Vuka Brankovića. Njegova porodica poticala je iz Zahumlja. Brankov otac je bio vojvoda Mladen, 1323. godine upravnik župa Dračevice i Trebinja.
- 1365. Udovica cara Dušana, Jelena, prestaje upravljati Serom. Na njeno mjesto dolazi (po ukusu kralja Vukašina) despot Jovan Uglješa.
- 1365. (oko) U sukobu sa Zetom Balšića, Kotorani zauzimaju Budvu i ubijaju njihovog vazala i saveznika, gradskog kaštelana Površka.
- 1365. kovan jedan od dva tipa Tvrtkovog "banskog novca". Pored Bosne, biće kasnije u upotrebi (od 1373. godine) i u novoosvojenim krajevima (nekadašnja zemlja srpskog velikog župana, Nikole Altomanovića) u sjeverozapadnim djelovima današnje Crne Gore , koji su pripali bosanskom Velikom vojvodstvu Kosača.
 
Nalaz iz XIV vijeka (Muzej u Beranama)
By Lazar Pejović [Public domain], via Wikimedia Commons
- 1366. Nikola Altomanović, gospodar Rudnika.
- 1366. mirovni ugovor između Balšića i albanskog velikaša, Karla Topije.
- 1366. oslobođenje Đurađa Balšića iz zatvora Karla Topije (zarobljen u sukobu protiv Topije i Kotorana).
- 1366. Nikola Zaharija, novi kaštelan Budve, postavljen je od strane Balše I Balšića. Upravlja gradom do 1368. godine, kada se sukobio sa vladarom Zete.
- 1366. knjeginja Goislava Vojinović falsifikuje pečat srpskog cara Uroša V, naplaćujući neovlasćeno godišnji svetodmitarski dohodak od Dubrovnika. Dolazi u sukob sa carem.
- 1366. (do 1372) rodjena Jelena Lazarević (Hrebeljanović, kasnije udata: Balšić, pa Hranić) kćerka srpskog kneza Lazara Hrebeljanovića.
-
1366. Po dokumentima dubrovačkog Senata, Paštrovići se sa ljudima iz svog vlastelinstva odaju gusarstvu. Ova vlastelinska porodica, zajedno sa susjednim Reževićima, nakon propasti Carstva, nalazila se pod novim zetskim gospodarima - Balšićima. Dubrovčani su smatrali da bi po pitanju piratstva, žalba Balšićima ili gospodaru Budve, Koji Zahariji, bila uzaludna.
- 1367. papa Urban V moli mletačkog dužda za pomoć: da uzme u zaštitu kotorske rimokatolike, pošto ih ugrožavaju "jeretici" (pravoslavni).
- 1367. pominje se brodogradilište u Perastu (Statut Kotora).
- 1367. opsada Kotora od strane Zete Balšića.
Grb velikog vojvode
Nikole Altomanovića (Vojinovića)
By A Palavestra [CC0], via Wikimedia Commons
- 1368. Nikola Altomanović, veliki vojvoda. Slomivši otpor svoje strine, knjeginje Goislave i uzevši gotovo sve posjede nekadašnjeg kneza Vojislava Vojinovića, veliki vojvoda Nikola Altomanović (sa dvaadeset godina) postaje najmoćniji oblasni gospodar u vrijeme cara Uroša V (moćniji i od kralja Vukasina Mrnjavcevića). Pored Rudnika, osvaja vlast u Podrinju, Polimlju, istočnom dijelu Huma, Konavlima i Dračevici. Bio ga je glas hrabrog, ali bezumnog i opasnog čovjeka, neobuzdanog temperamenta, bez diplomatskog takta i strpljenja. O njemu su se (najviše zaslugom Dubrovčana) širile strašne priče, posebno one koje se tiču sudbine knjeginje Goislave i njena dva maloljetna sina. Ambicije su mu bile da zauzme dio Huma koji je držao Dubrovnik (obzirom da je već bio zauzeo dio bosanskog Huma).
Za razliku od ostalih velikaša, Nikola Altomanović ce do kraja zivota
poslednjeg srpskog cara, sebe smatrati podanikom Stefana Uroša V Nemanjića.
 
- 1368. novi rat Balšića sa Karlom Topijom i povraćaj Ulcinja od strane Zete.
- 1368. sukob kaštelana Budve, Nikole Zaharije i Balšića. Prestanak njegove uprave u Budvi.
- 1369. srpski car Uroš V moli Veneciju da pomogne Kotoru, opsjednutom od vojske iz Zete, jer on sam to nije u stanju.
- 1369 (ljeto) Mirovni pregovori između Zete Balšića i Kotora (grad preuzima obavezu da Nikoli Altomanoviću, koji je predstavljao opasnost za Balšiće, više ne isporučuje oružje).
- 1369. Kotorani se preko Nikole Altomanovića zalažu da ovaj kod svog saveznika, ugarskog bana Gorjanskog , utiče da Kotor primi vlast Ugarske. To pokreće netrpeljivost Balšića prema Altomanoviću.
Oko 1370. godine:
1. Zemlja srpskog velikog vojvode
Nikole Altomanovića (Vojinovića) ;
2. Zeta; 3. Vuk Branković; 4. Bosna;
5. knez Lazar; 6. Madjarska
- 1369. Bitka na Kosovu polju (okolina Zvečana). Težak poraz Nikole Altomanovića. Sukob izmedju snaga kralja Vukašina Mrnjavčevića (koji je osporavao carsku vlast i želio bogate kosovske rudnike) i saveznika: cara Uroša V (sa neznatnom vojskom) kneza Lazara Hrebeljanovića i velikog župana Nikole Altomanovića (koji je poveo samo dio vojske) završen je pobjedom Mrnjavcevića.
Knez Lazar se pred moćnijim neprijateljem, na početku bitke povukao sa vojskom prema Kruševcu, ostavljajuci Altomanovića, koji je sam nepromišljeno ušao u obračun. Kralj Vukašin je zarobio cara Uroša, a Nikola Altomanović je izbjegao zarobljavanje (ali uz veliko stradanje svoje vojske). Altomanović potom gubi dio teritorije (Lazar mu otima Zvečane i Rudnik) i vazalne vlastele. Zbog Lazarevog postupka, stvoreno je neprijateljstvo izmedju kneza Lazara i velikog župana Nikole Vojinovića.
- 1369. Car Stefan Uroš V Nemanjić, gubi status savladara kralja Vukašina (od koga biva zarobljen).
Crkva Svetog Nikole (u kasnijem Nikolj-Pazaru)
sada u Bijelom Polju (građena između 1370 - 1390. godine)
By Martin Brož (Martin Brož's camera) [CC-BY-3.0 (http://creativecommons.org/licenses/by/3.0)], via Wikimedia Commons
- 1370 - 1390. godine datiraju temelji manastirske Crkve Svetog Nikole, oko koje je kasnije razvio trg Nikolj Pazar (pom. 1456) a zatim, nedaleko od tog mjesta, sa druge strane Lima i trg Bijelo Polje (koji će preuzeti primat). Datiranje je izvršeno na osnovu kovanog novca iz navedenog perioda, pronađenog u zidanoj gobnici.
- 1371. ženidba Vuka Brankovića sa Marom, kćerkom kneza Lazara Hrebeljanovića.
- 1371. (prije) smrt vlastelina Žarka, carskog upravnika Zete u periodu od 1356-1360. godine.
- 1371. sklapanje saveza, izmedju Dubrovnika, Balšića i Mrnjavčevića, protiv Nikole Altomanovića, u vrijeme dok je ovaj (oporavljen od kosovskog poraza uz pomoc Ugara - ban Gorjanski - intezivirao opsadu Dubrovnika).
-
1371. Zetski vlastelin Andrija Paštrović, obavještava Dubrovčane da njegov gospodar Đurađ Balšić ima namjeru da zajedno sa kraljem Vukašinom i kraljevićem Markom Mrnjavčevićem iz pravca Skadra napadne Nikolu Altomanovića - pa traži pomoć.
 Kula Onogošta
- 1371. (jun) Dio vojske Nikole Altomanovića, u
Onogoštu (Nikšić) čeka na napad saveznika iz pravca Zete (vojska kralja Vukašina i Marka Mrnjavčevića , sa odredima Balšića, već se bila sakupila u Skadru). Medjutim, Vukašinova vojska se hitno morala povući na svoju teritoriju, radi pripreme bitke sa nadirućim Osmanlijama (po pozivu Vukašinovog brata, despota Uglješe).
- 1371. (26. septembra) Bitka kod rijeke Marice, na Černomenu, izmedju kralja Vukasina Mrnjavcevića, njegovog brata despota Jovana Uglješe i djelova osmanske armije (rumelijski beglerbeg Lala-Šahin). Ovaj težak poraz srpske vojske označava i kraj Srpskog carstva. U njemu su oba brata, Uglješa i kralj Vukašin nestali (nepoznato je kako su stradali). Bitka je odložila i već pripremljenu akciju kralja Vukašina protiv Nikole Altomanovića. Kao najaci velikaši u sada vec bivšoj Carevini, ostali su : veliki župan Nikola Altomanović (ubjedljivo najmocniji) knez Lazar i gospodari Zete, Balšići (sa uticajem u Primorju, ali mnogo manjim u unutrašnjosti Srbije).
Car Stefan Uroš V Nemanjić
- 1371. (2. ili 4. decembar) smrt cara Stefana Uroša V Nemanjića.
- 1371. Djuradj I Balšić odagnao ženu Oliveru, kćerku kralja Vukašina. Ženi se Teodorom, kćerkom despota Dejana (sestričina cara Dušana i udovica vlastelina Žarka).
- 1371. Gluhi Do, pominje se prvi put u jednom dokumentu (kao selo Zete).
- 1372.
 u Baru formirano Malo vijeće (aristokratsko) potisnuvši skupštinu svih gradjana.
- 1372. smrt Stracimira Balšića, sina Balše I. Sa braćom (Đuradj I i Balša II) učestvovao u širenju posjeda (ratovali na strani Dubrovčana protiv Vojislava Vojinovića).
- 1372. Đuradj I Balšić preuzima vođstvo u porodici i postaje gospodar Zete.
- 1372. zauzimanje Dečana, Prizrena i Peći (Metohija), od strane gospodara Zete, Đuradja I Balšića (nakon smrti kralja Vukašina). Ovim oblastima će vladati do 1378.
 Zeta u vrijeme Stracimira i Đurađa I Balšića
- 1372. Balšići počinju kovati novac u osvojenom Prizrenu (srebrni dinar Đuradja I Balšića). U Korčulanskom statutu je njihov novac poznat kao - novac sa vukom ("rossi balse vel volc"). Zna se za 11 vrsta , u više varijanti. Kovali su ga u Prizrenu, Skadru, pa u Ulcinju i na kraju u Baru, sve do 1420. godine. Njihov će novac naslijediti kovanice srpskih despota, Lazarevića (70 vrsta dinara) i Brankovića.
 Težinske tablice novca Balšića
- 1372. Najmlađi brat, Balša (kasniji Balša II) ženidbom sa Komninom, kćerkom despota Jovana Asena (brat srpske carice Jelene) dobija u miraz gradove Valonu, Berat i Himaru.
- 1373. Ivan V, nadbiskup barski, do 1382.
- 1373. poraz velikog vojvode Nikole Altomanovića, od vojnog saveza: bosanski ban Tvrtko I, knez Lazar, Đuradj I Balšić, mačvanski knez Nikola Gorjanski i ugarski kralj Ludovik I. Nikola je zarobljen i od ljudi kneza Lazara oslijepljen, u Užicu. Njegove zemlje dijele pobjednici.
 Širenje Bosne (1) i Zete (2)
na posjede Nikole A. Vojinovića
i današnje granice Crne Gore (3)
- 1373. Zeta Đuradja I (pored Peći i Prizrena) zauzima i župe Nikole Altomanovića: Trebinje, Konavle i Dračevicu (po nekim izvorima i Slansko primorje).
Pečat bosanskog bana Tvrtka
Grb bosanskog bana Tvrtka
- 1373. Bosanski ban Tvrtko Prvi Kotromanić zauzima i prisajedinjuje svojoj banovini (od 1377. Kraljevini Bosni) dio posjeda poraženog srpskog velikog vojvode Nikole Altomanovića, odnosno djelove bivše Kraljevine Srbije (pored ostalog, krajeve na zapadu i sjeverozapadu današnje Crne Gore, odnosno predio koji će po padu Bosne biti nazivan "Stara Hercegovina" ).
- 1373. Breznica, srpska župa (na teritoriji današnje opštine Pljevlja) po propasti Carstva, dio posjeda porodice Vojinović (Vojislava, koji vlada do 1363. godine , a zatim najačeg oblasnog gospodara, velikog vojvode Nikole Altomanovića Vojinovića) okupirana je od strane Banovine Bosne (Tvrtka I Kotromanića) uz pomoc Koalicije (sa knezom Lazarom, Balšićima i banom ugarskog kralja Ludviga I - Gorjanskim ).
Do pada pod osmansku vlast, nalaziće se u sastavu Kraljevine Bosne (u Velikom vojvodstvu porodice Kosača: Vlatka Vukovića, Sandalja Hranića i hercega Stefana Vukčića Kosače). U kasnijem periodu predio ranije župe pripada istorijskoj oblasti Stara Hercegovina (nazvanoj po tituli posljednjeg srednjovjekovnog vladara ovih predjela i njegovih potomaka, Hercegovića).
Dalje širenje Banovine Bosne
(od 1377. Kraljevine) na jugoistoku
By Optimus Pryme (Own work) [CC-BY-SA-3.0 (http://creativecommons.org/licenses/by-sa/3.0)], via Wikimedia Commons
- 1373.
 Breznica (trg, kasnija Pljevlja) navodi se kao mjesto carinjenja robe u banovini Bosni (pominjanje "Peka carinika") kao i u parnici nekih njegovih stanovnika sa Dubrovčanima, koji su tu boravili kao trgovci.
- 1373. Onogošt (župa) u sklopu oblasti velikog srpskog velikog vojvode Nikole Altomanovića, po njegovom porazu okupirana od Banovine Bosne (Tvrtko I). U rukama je velikih bosanskih vojvoda Kosača, do pada pod osmansku vlast, 1463.
- XIV. v. (pretpostavka) utvrda Pirlitor (Jezera - Durmitor) na 1450 metara nadmorske visine (uzvišenje znad rijeke Tare). Služio je za nadgledanje značajanog putnog pravaca, od Onogošta (kasnijeg Nikšića) prema Pljevljima, a najvjerovatnije su ga, u XV vijeku, koristile posade vojvoda Kosača (Sandelja Hranića i Stefan Vukčića) nakon što je Kraljevina Bosna zauzela ove krajeve srpskog velikog vojvode, Nikole Altomanovića Vojinovića. Danas se može vidjeti samo ostatak zida jedne kule. Pirlitor se kao "Momčilov grad" pročuo preko narodnih: predanja i epske poezije, vezanih za ličnosti iz XIV vijeka. U istorijskim izvorima se ova utvrda ne pominje.
- 1373. Vuk Branković od poraženog Nikole Altomanovića zauzima mjesta:
 Senice, Zvečan i djelove Polimlja.
Ostrvo Starčeva Gorica
- 1376 (do 1378) podignut manastir Uspenija Presvete Bogoridice (manastir Starčevo) na ostrvu Starčeva Gorica (Gorica Starca Makarija) na Skadarskom jezeru, od strane Starca Makarija (isihaista i ugledni duhovnik tog vremena). Manastir je podignut u vrijeme Đurađa I Balšića. Za Manastir će, između ostalog, biti vezan spis "Gorički zbornik" ("Gorički kalendar" ili "Gorički rukopis") a u njemu je sahranjen i Božidar Vuković Podgoričanin. Manastir se prvi put pominje 1378. godine.
 
 
Manastir Uspenija Presvete
Bogoridice (Manastir Starčevo)
- 1376. ( novembar) smrt monahinje Jelisavete - Evgenije (Jelena , ranija carica, supruge cara Uroša IV Dušana i majka cara Uroša V Nemanjića).
- 1377. Paštrovska opština (prvi pomen).
- 1377. (pocetkom godine)
Pečat bana Tvrtka
Župe Konavle, Draačevica i Trebinje (u sastavu Zete od 1373. godine) svojevoljno prilaze Banovini (od oktobra kraljevini) Bosni.
Grb na zlatniku bosanskog
kralja Tvrtka I Kotromanića
By PRODUCER at en.wikipedia [Public domain], from Wikimedia Commons
 
Kraljevski grb Kotromanića
SVG /CC-BY-SA-3.0
- 1377. godine, 26. oktobra, proglašena Kraljevina Bosna.Bosanski ban Stefan Tvrtko I Kotromanić, pozivajući se na svoje pravo po srodstvu sa izumrlom dinastijom Nemanjića, kruniše se u manastiru Mileševa i za kralja Srbije. Mada u Srbiji nema stvarnu vlast, ova titula je imala uticaj na njegov međunarodni status.Izmedju ostalih srednjevjekovnih župa, gradova, trgova i utvrdjenja, Onogošt, Novi, Risan i trg Pljevlja - u njenom su sastavu (sve do pada pod vlast Osmanlija).
- 1377. Kovanje novca Tvrtka I Kotromanića, u ugarskom Kotoru. "Kotorski srebrni dinar" bosanskog kralja, izrađen je u gradskoj kovnici. Novac je imao natpis : T : REX : BOS - NE : > : RASIE (Tvrtko, kralj Bosne i Raške). Poslije ovog srebrnog novca, kralj Tvrtko I je iskovao i veliki zlatnik (jedan od najljepših primjera srednjovjekovnog novca u Evropi i četri puta teži od tadašnjeg mletačkog cekina). Poznat je u nauci kao "četvorostruki", a mjesto kovanja je za sada nepoznato. Kao i ostali kraljev novac, bio je u upotrebi u novoosvojenoj teritoriji (sada dijelu Velikog vojvodstva Kosača). Poslije smrti kralja Tvrtka I , slabi centralna vlast bosanske države i njeni vladari ne kuju novac, sve do kraljeva Stefana Tvrtka II Kotromanića (1436) Stefana Tomaša (dvije vrste novca) i Stefana Tomaševića. Već je Sandalj Hranić (kasnije i njegov nasljednik, Stefan Vukčić Kosača) u svom Vojvodstvu najviše upotrebljavao uvezeni, dubrovački i mletački novac.
 
Stećci iz Velimlja
By Ministry of Culture, Sport and Media, Republic of Montenegro and National Museum of Montenegro (Fond) [Public domain], via Wikimedia Commons
- XIV v. (druga polovina) do kraja XV vijeka - datiranje jednog broja stećaka na području današnje Crne Gore. Rađeni su i ranije. U pisanim izvorima se pominju prvi put 1530. godine, u "Putopisu kroz Srbiju, Bosnu, Bugarsku i Romeliju" Benedikta Kuprešića. Od Nikšića do Pljevalja postoji preko stotinu nekropola stećaka, u narodu poznata pod imenom "grčka groblja".
- 1377. Dubrovnik je prvi grad na svijetu, koji je uveo karantin, zbog pandemije kuge u Evropi.
- 1377. Vuk Branković (gospodar Kosova) drži Skoplje.
 Zeta i okruženje, 1377. godine:
1. Zeta; 2. Vuk Branković;3. Kraljevina Bosna;
4. knez Lazar;5. Dukadjini; 6. kralj Marko.
- 1378. Kotor ima tri artiljerijska orudja (izradjivana u Dubrovniku, od 1363).
- 1378. prvo pominjanje (u povelji, kao svjedok) Vlatka Vukovića, sina vojvode Vuka Kosače.
- 1378. Radič Crnojević, oblasni gospodar u Zeti Đurđa I Balšića - pod pritiskom bosanskog kralja Tvrtka I, mora napustiti sjeverozapadne oblasti. Dodijeljena mu je oblast u Gornjoj Zeti.
- 1378. smrt Đuradja I Balšića, gospodara Zete (13. januara, u Skadru).
- 1378. Balša II, gospodar Zete i oblasti Berata i Valone (u današnjoj Albaniji) do 1385. godine (pogibija u bici na Saurskom polju).Komnina Asen, žena Balše II Balšića, donosi mu u miraz posjede: Valonu, Berat, Kaninu i Himaru (na jugu današnje Albanije).
- 1378. Potiskivanje Balšića iz Prizrena, od strane Vuka Brankovića.
- 1378. prestanak rada kovnice novca Balše II Balšića, u Prizrenu i otvaranje kovnice u Skadru.
- Radič Crnojević se od početka usprotivio vlasti Balše II, smatrajaći da on polaže pravo da gospodari Zetom (bio oženjen ćerkom Đurađa I).
- 1378. do 1381. godine traje rat između Venecije i Ugarske (kralj Ludovik I Anžujski). Ranijim, Zadarskim mirom (1358) Mletačka republika se morala odreći svojih posjeda u Dalmaciji (kao i "svih ostrva od Konavala do Drača") u korist Ugarske - ali je nakon toga ometala trgovinu u Jadranskom moru.
- 1378. prvo poznato pominjanje crkve (Uspenja Bogorodice) na Gorici (Skadarsko jezero) koju je osnovao starac Makarije, isahista i ugledni duhovnik (po njemu je mjesto nazvano Starčeva Gorica). Manastir Starčevo, najstariji je manastirski kompleks na jezerskim ostrvima i bio je poznati prepisivački centar poznog srednjeg vijeka.
- 1378.
 Kotor (koji je bio pod ugarskom vlašću) godinu dana pada u ruke Mletačke republike, u tzv "trećem mletačkom ratu" (1378 – 1381) protiv Kraljevine Ugarske.
- 1378 - do kraja XIV vijeka
 podignuta crkva Uspenja Presvijete Bogorodice, u Paštrovićima (Manastir Rustovo) u spomen stradanja velikog broja stanovništva iz paštrovske opštine (koja se kao takva pominje godinu ranije) odnosno oblasti vlastelinstva porodice Paštrović: vojnika (na mletačkoj strani) u sukobu sa vojskom ugarskog kralja Ludoviga I Anžujskog, prilikom osvajanja Kotora, kao i od kasnije kaznene ekspedicije Ugara. Tom prilikom je (po predanju, na paštrovskom Golom vrhu, prevarom jednog od zapovjednika ugarskog kralja "Luja Madžara") iz osvete ubijeno mnogo muškog stanovništva. Crkva je obnavljana 1683. i 1990. godine.
- 1379.
 Prestanak vlasti Mlečana u Kotoru
- 1379. Spuž (tvrdjava sa podgradjem-trgom) pominje se 17. septembra. U konstantnom neprijateljstvu sa Balšom II (zbog Kotora, Konavla i Trebinja) vojska bosanskog kralja Tvrtka Prvog dospijeva na kratko do Spuža.
- 1380. (oko) rođen Nikon Jerusalimac, srpski srednjovjekovni pisac, vjerovatno grckog porijekla. Za monahinju Jelenu Balšić Hranić sastavio Goricki zbornik , 1441/1442. Napisao i Povjest o jerusalimskim crkvama i mjestima (putopis). Umro je poslije 1468 godine.
- 1380. pobuna pučana u Kotoru i njihovo preuzimanje vlasti, do 1381. godine.
- 1381.
 Kotor je i zvanično od strane Mletačke republike vraćen Ugarskoj kraljevini Ludovika I Anžujskog - Torinskim mirom, nakon mletačko – ugarskog rata (potvrđen je i Zadarski mir iz 1358. godine, kojim su mletački posjedi u Dalmaciji ustupljeni Ugarskoj).
- 1381. bitka na Dubravnici, kod Paraćina, u Srbiji. Vlastelini kneza Lazara, Crep Vukoslavić i Vitomir, nanose poraz odredima turskog sultana Murata.
 Novi (osnovan 1382.god.
od strane bosanskog kralja Tvrtka I,
pod imenom: Sveti Stefan)
"Morska tvrđava" (Forte mare) u Novom,
kasnije dograđivana od Osmanlija i Mlečana
- 1382. Sveti Stefan (Novi) kasniji Herceg Novi. Postavljeni temelji trga Sveti Stefan, od strane bosanskog kralja Tvrtka Prvog, u namjeri trgovačkog pariranja Dubrovniku.
Tvrtkov naziv mjesta u narodu nije zaživio, već ime: Novi (Prvo je u blizini rječice Sutorine podignut trg soli, sa skladištima. Iste godine, do oktobra mjeseca, Tvrtko završava gradnju utvrđenja u Novom). Venecija ga naziva Novigradom (Castelnuovo).
- 1382. Forte mare
(Morska tvrđava) u Novom (dograđivana do XVII vijeka).
- 1382. opsada ugarskog Kotora od strane Balše II (nastavljena u 1383. godini, kada su zetski odredi prodrli i kroz Konavle).
 
Antonio Venier,
mletački dužd
-
1382. mletački dužd Antonio Venier, do smrti, 1400. godine. Za vrijeme njegove vlasti (1396. godine) zbog opasnosti od Osmanlija, za godišnju proviziju od 1000 dukata, od strane Zete (Đurađ II) Mlečanima će biti ustupljena mjesta: Skadar, Drivast, Sveti Srđ, tvrđava Šati i carina u Danju.
- 1383. Antun, nadbiskup barski, do 1390.
- 1383. Ser pada u ruke Osmanlija.
 
Mirazom svoje žene Komnine Asen,
Balša II 1372. godine dobija oblasti
u današnjoj Albaniji: Valona,
Berat i Himara, a od Karla
Topije osvaja Drač, 1385.
By Bratislav (map) [CC-BY-SA-3.0 (http://creativecommons.org/licenses/by-sa/3.0)], via Wikimedia Commons
- 1384. prestanak vlasti Ugarske u Kotoru.
- 1384. Kotor je sedam godina u sastavu Kraljevine Bosne (do 1391. godine). Tvrtko I u ovom gradu kuje i svoj srebrni novac.
- 1384. (10. decembar) zemljotres u primorju Zete.
- 1385. gospodar Zete, Balša II Balšić, pominje se sa titulom vojvode.
- 1385. (prije) vojvoda Balša II gubi punu vlast nad vazalima i prihodima u samoj Zeti: u teško pristupačnom planiskom predjelu izmedju Kotora i Budve, koji je u posjedu plemica Radiča Crnojevića.
- 1385.
Balša II početkom godine zauzima od Karla Topije utvrdjeni grad Drač (Albanija) i od aprila dodaje sebi titulu "duka drački".
- 1385. (18. septembra) Bitka na Saurskom polju, kod Berata (današnja Albanija).Ona je posljedica sukoba sa Karlom Topijom, koji se okrenuo Muratu I, tražeći od njega pomoc. Odredi Balše II i Ivaniša Mrnjavčevića sukobili su se sa Osmanlijama (poslatim od Hajredin-paše, iz Skoplja) i doživjeli poraz. Poginuo je Balša II, gospodar Zete, Balšin vojvoda Djurdje Krvavčić i zetski saveznik, sin kralja Vukašina, Ivaniš Mrnjavčević.
 Daleki posjed Balše II,
tvrđava Berat (u današnjoj Albaniji).
Karaka, veliki ratni brod
od XIV vijeka (model)
- 1385. Pogibija gospodara Zete, Balše II, u bici na Saurskom polju (njegova glava je poslata Hajredin-paši, u Skoplje).
- 1385. pogibija Ivaniša Mrnjavčevića, u bici na Saurskom polju.
- 1385. (poslije)Komnina Asen, udovica Balše II, peuzima vladanje posjedima u južnoj Albaniji, do svog zamonašenja,1396. godine. Ovim oblastima će potom upravljati njen zet, Mrkša Žarković, do svoje smrti, oktobra 1414. Osmanlije zauzimaju ova područja, u ljeto 1417.
- 1386. nakon smrti Balše II, u opadanju je politička moć porodice Balšić, a sve odlučnije istupaju Crnojevići iz Gornje Zete (njihova kolijevka je planinski masiv iznad Boke Kotorske i Budve). Van tog područja Crnojevići su posjedovali: dva sela u Skadarsom kraju (Samariši i Griša) selo Oblik u Zabojani, kao i nekoliko sela u drugom dijelu Gornje Zete (na bosanskoj granici). Krajem XIV vijeka doći će do velikih sukoba između Đurađa II Stracimirovića Balšića i začetnika dinastije Crnojevića - Radiča.
Crtež grba sa novca Djuradja II
Stracimirovića Balšića
By Bratislav T (Own work) [CC-BY-SA-3.0 (http://creativecommons.org/licenses/by-sa/3.0) or GFDL (http://www.gnu.org/copyleft/fdl.html)], via Wikimedia Commons
- 1385. vojvoda Đuradj II Stracimirović Balšić, gospodar Zete, od 1385 do 1403. sa sjedištem u Ulcinju. Đuradj II Stracimirović Balšić, najstariji Stracimirov sin, osim Zete, dobija na upravu i oblast sjeverne Albanije, sa gradovima Skadrom, Drivastom i Lješom. Konstantin Balšic, sin Đuradja I i Teodore, upravlja krajem izmedju Drima i Bojane.
- 1385. Ulcinj je sjedište Zete Balšića.
Bedemi grada i Kula Balšića, u Ulcinju
- 1386. (krajem septembra) veliki zemljotres u primorju Zete.
- 1386. Uzdizanje porodice Crnojevića : sa opadanjem političke moći Balšića, posebno poslije pogibije Balše II na Saurskom polju (1385) u Gornjoj Zeti sve odlučnije istupa vlastelinska porodica Crnojevići.
- 1386. sklopljen mir izmedju Đuradja II, novog gospodara Zete i Osmanlija.
- 1386. U Toplici, kod Pločnika, srpska vojska kneza Lazara savladala odrede turskog sultana Murata.
- 1387. (27. januar)Filip Bareli, kao prvi medju milosnicima gospodara Zete, pominje se u povelji Đuradja II Stracimirovića Balšića, koja je upućena Dubrovčanima. Filip Bareli je bio znacajna licnost u Zeti Balše II (1378-1385) i Đuradja II Balšića (1385-1403). Kao mletački trgovac i finansijski znalac, na zetskom dvoru je imao titulu protovestijara. Novcanim trasakcijama je stekao veliki broj posjeda.
- 1387. (oko) Ženidba Đuradja II Stracimirovića Balšića sa Jelenom Lazarević (Jela) kćerkom kneza Lazara. Kasnije, vojvotkinja će biti odlučna protiv promletačke politike svog supruga, koji će, 1396. godine, neke zetske gradove i ostrva na Skadarskom jezeru predati (za godišnju proviziju) Veneciji i problematizovati prihode same Zete, poreski položaj stanovništva na tim prostorima, kao i lokalnih pravoslavaca (otežavanjem i onemogućavanjem kontakata sa Zetskom mitropolijom i Pećkom patrijaršijom, kao i ostavljanjem pravoslavnih manastira bez starih posjeda i prihoda). Po smrti Đurađa II, Jelena će imati veliki uticaj na donošenje odluka, tokom vladavine svog sina, Balše III Balšića.
- 1388. napad Osmanlija na Bosnu (učestvuju i odredi Đuradja II, koji je u neprijateljstvu sa kraljem Bosne). Počinju pregovori o miru izmedju gospodara Zete, Đuradja II i bosanskog kralja Tvrtka I i traju do sljedeće godine.
Grb bosanskog vojvode Vlatka Vukovića Kosače (po Fojnickom grbovniku)
- 1388. (27. avgust) Bitka kod Bileće i pobjeda bosanskih odrdreda koje su predvodili vojvoda Vlatko Vuković (Kosača) i Radič Sanković nad prodirućim Osmanlijama (pljačkaški odredi paše Lala-Šehina, koji je predvodio Turke u Maričkoj bici, 1371. godine).
- 1388. (do 1405) Rade Borović, zidar iz Bara, radi na podizanju crkve manastira Ljubostinje.
- 1388. (23. avgust) Žanin Bareli (sin protovestijara Filipa Barelija) poslanik Balše II u Dubrovniku.
- XIV vijek (u poslednje dvije decenije). Smatra se da je u tom razdoblju, od strane Đurađa II Stracimirovića Balšića ili njegove žene Jelene (ćerka kneza Lazara) podignuta Crkva svetog Đorđa (Georgija) na ostrvu Skadarskog jezera - Beška (Gorica, Brezovica). Posle 1435. Jelena će preduzeti i obimnu obnovu crkve sv. Đorđa (nakon smrti svog drugog muža, humskog vojvode Sandelja Hranića). U neposrednoj blizini crkve sv. Đorđa ona je 1441/42. godine (vrijeme Srpske despotovine) sazidati novu crkvu Presvete Bogorodice. Tokom najezde Osmanlija, ovo manastirsko sjedište će biti napušteno, već u drugoj polovini XV vijeka (prije 1485. godine).
 
Manastir Beška, sa crkvama Đurađa i Jelene Balšić
Manastir Beška
- 1389. (28. Jun) Bitka na Kosovu polju. Vlatko Vuković (Kosača) kao pomoc Tvrtka I , predvodi lijevo krilo (trupe kralja Bosne) u bici na Kosovu polju, sučeljavajuci se sa otomanskom vojskom sina Murata I - Bajazita.
 
Prodor Murata I i Kosovska bitka
SVG /CC-BY-SA-3.0
- 1389. smrt kneza Lazara Hrebeljanovića, 28. Juna , u bici na Kosovu polju.
 Planski prikaz Kosovske bitke (1389)
Slovenski ili srpski "S" mač (kasnije,
kod Mlečana doradjena: "Spada skjavoneza")
pojavio se izmedju 1372. i 1389.
u cilju pariranja osmanskoj sablji
By Bratislav (Own work) [Public domain], via Wikimedia Commons
- 1389. Gospodar Zete, Đuradj II, početkom jula mjeseca 1389. nalazio se u Budvi, a na poziv vlastele posjećuje Dubrovnik, u avgustu iste godine.
- 1389. Stefan Lazarević (sin kneza Lazara Hrebeljanovića) knez je Srbije , od 1389-1402. godine . Kasnije, kao despot Srbije (1402-1427) vladaće i Zetom od 1421-1427.
- 1389. (posle) vojvoda Vlatko Vuković od bosanskog kralja Tvrtka I Kotromanića dobija titulu Velikog vojvode, a Hum kao naslijedni posjed.
- 1389. selo Lopate (podlovćenske) pominju se prvi put u kotorskim spisima.
Grb Vuka Brankovića
Vuk Branković (oko 1345 - 1397). Freska u Crkvi Bogorodice Perivlepte, u Ohridu (oko 1363).
[Public domain], via Wikimedia Commons
- 1390. Vuk Branković je najmoćniji velikaš u tadašnjoj srednjovjekovnoj Srbiji. Započeo je sa svojom skromnom baštinom, u Drenici. Proširio je oblast na racun Mrnjavčevića (Skoplje i djelove Makedonije) Nikole Altomanovića i Balšića (Prizren i Pec). Ona je na vrhuncu moci zahvatala prostor izmedju Skoplja, Kopaonika, Sjenice i gornjih tokova Tare i Morače (sa naseljima: Priština, Pec, Prizren, Vučitrn, Zvečan, Komarani). Držao je rudnike: Trepča i Brskovo. Poslije smrti kneza Lazara, potpisuje se kao "gospodar Srba i Podunavlja".
Iste godine je pokušao potkupiti protovestijara Balše II Balšića, Filipa Barelija , da mu za 500 litara srebra preda grad Ulcinj.
- XIV v. (krajem) kula Tophala, na istoimenom ostrvu (jugozapadna obala Skadarskog jezera, naspram Ostrosa).
Oblasti Gornje i Donje Zete (kraj XIV vijeka)
- XIV v. (krajem) Gornja i Donja Zeta. U savremenim izvorima se, kao posledica širenja Zete, razlikuju oblasti Gornja i Donja Zeta. Pored Kotora, Gornjoj Zeti je pripadao planinski lanac sa brdovitim zaledjem (nazvan "Crna Gora") a koji se prostirao iznad Kotorskog zaliva i grada Budve, do Skadarskog jezera. U dijelu Gornje Zete su se nalazili i posjedi vlastelinske porodice Crnojevica. Na istoku se Zeta granicila sa Gorskom župom, u kojoj je dominantno mjesto bila tvrdjava Medun, sa podgradjem. Na jugu se prostirala oblast Donje Zete: primorski pojas, od ušća Bojane do Bokokotorskog zaliva (bez grada Kotora i njegove bliže okoline) i predio od Skadarskog jezera do Jadranskog mora.
Novac Vuka Brankovića
[Public domain], via Wikimedia Commons
- 1390. poslanici Vuka Brankovića posjećuju zetskog protovestijara Filipa Barelija, nudeći mu 500 litara srebra za predaju grada Ulcinja. Mada nije prihvatio ovu ponudu, kasnije je Filip Bareli (u vrijeme sukoba gospodara Zete sa Konstantinom Balšicem) uhapšen od strane Đuradja II i zajedno sa porodicom zatvoren u Skadru, do 1392.godine (po oslobodjenju prešao kod Đordja Topije, u Drač).
- 1390. pomen Drobnjaka, kao katunske oblasti ( prezime Drobnjak se pominje još 1350). Kasnije, od XVII vijeka doseljavaju se bratstva iz Bosne, koja su protjerala starosjedioce (Kriče) na Durmitoru i Jezerima i zauzeli te oblasti. Naknadnim doseljavanjem novih bratstava, formirano je starohercegovacko pleme sa knezom na celu, koje je u XVII vijeku u savezu sa Mletačkom republikom i u stalnom sukobu sa Osmanlijama. Krajem XVII i početkom XVIII vijeka, dosta se Drobnjaka (uz saglasnost Venecije) naselilo u Boku Kotorsku. Jedan dio plemena je u granicama Crne Gore od 1859. a drugi od 1878. godine.
 Bombarda (ručna) krajem XIV vijeka
- 1391 (10. mart) smrt kralja Bosne, Stefana Tvrtka I Kotromanića.
- 1391. Rajmund, nadbiskup barski, do 1395.
Romanogotička Crkva Svetog Mihaila, u Kotoru
Hons084 / Wikimedia Commons / CC-BY-SA-4.0, via Wikimedia Commons
- 1391. ženidba srpskog vlastelina, Mrkše Žarkovića (sin vlastelina Žarka) sa Ruđinom, kćerkom Balše II Balšića i Komnine Asen.
- 1391. Bosnom vlada kralj Stjepan Dabiša, do 1395. godine.
- XIV vijek (kraj ili početak XV vijeka) Romanogotička Crkva Svetog Mihaila, u Kotoru. Sagrađena je na temeljima ranije Crkve (prvi put se pominje 1166. godine) koja je bila mnogo većih dimenzija od nove.
- 1391. Grad Kotor je samostalna komuna, do 1420. godine, a graničio se sa bosanskim posjedima Kosača (Novi i Risan) i Zete Balšića (Grbalj, u Donjoj Zeti i katunski predjeli porodice Crnojević, u Gornjoj Zeti).
- 1392. smrt bosanskog velikog vojvode Vlatka Vukovića (Kosače). Naslijediće ga sinovac Sandalj, sin Hrana Vukovića Kosače.
- 1392. Sandalj Hranić Kosača (1370-1435) najstariji sin Hrane Vukovića (brata Vlatka Vukovića) postaje veliki vojvoda Huma, u Kraljevini Bosni.
- 1392. unutrašnji rat u Zeti, izmedju Đurađa II Balšića, Crnojevica i Konstantina Balšića. Osmanlije su se umiješale u sukob i prodrle do Primorja.
 Posjedi Vuka Brankovića, krajem XIV vijeka. 
Sablja sa zadebljanim vrhom, oštrim
sa obje strane
By Bratislav (Own work) [GFDL (http://www.gnu.org/copyleft/fdl.html) or CC-BY-SA-3.0 (http://creativecommons.org/licenses/by-sa/3.0/)], via Wikimedia Commons
- 1392. Turci osvajaju
Skoplje Vuka Brankovića , on postaje turski vazal, ali u sljedecim godinama izbjegava svoje obaveze, pokušavajući se osloboditi od podredjenosti Osmanlijama.
- 1392. Konstantin Balšić (u sukobu sa Đuradjem II) prilazi sultanu Bajazitu i stavlja se pod njegovu zaštitu.
- 1392. (krajem) Skopski sandžak-beg Pašajit (učesnik Kosovske bitke) na prevaru je zarobio Đurađa II (koji je došao na pregovore) dok se nije obavezao da daje danak Bajazitu I i preda Turcima gradove: Skadar, Drivast i Sv. Srdj.
- 1392. prestanak rada kovnice novca Balšića u Skadru.
- 1392. Skadar, Drivast i Sv. Srđ padaju pod vlast Osmanlija.
Budva
By Bratislav Tabaš (Own work) [CC-BY-SA-3.0 (http://creativecommons.org/licenses/by-sa/3.0) or GFDL (http://www.gnu.org/copyleft/fdl.html)], via Wikimedia Commons
- 1392.
 Budvu osvajaju Crnojevići. Radič (Crnoja) Crnojević, vlastelin iz Gornje Zete, odmetnut je od vlasti gospodara Zete, Đurađa II Stracimirovica Balšića (koristeci njegov sukob sa Osmanlijama). Pored Budve, zagospodario je Grbljem, Lušticom i prevlačkim vlastelinstvom, prozivajuci se "gospodarom Zete". Njegovu vlast je priznavala i vlastelinska porodica Paštrović. Uz njega je i njegov brat Dobrivoje Crnojević. Mletačka republika mu daje svoje gradjanstvo, kao i plemićku titulu "gospodara Zete". Uživa podršku bosanskog kralja Tvrtka (neprijatelja Balšića i Turaka).
- 1392. Crnojevići (Radič) su u sukobu sa Djuradjem II (nakon osvajanja Budve), iz
Lješa na kratko proćerali Dukađine.Budva će biti za kratko vraćena Balšićima, 1395. godine. Po novom sukobu, iste godine, Stari Grad (Budva) ponovo je oteta od strane Crnojevića (Radič). Po pogibiji Radiča Crnojevića, u sukobu sa snagama Balšića, 1396. godine, Stari grad (Budva) će od strane Crnojevića biti predata velikom bosanskom vojvodi, Sandalju Hraniću.
- 1393. srpski patrijarh Danilo III, do 1399. godine.
- 1393. Vuk Branković se ne odaziva na pozive sultana Bajazita da sa ostalim vazalima dodje u Ser.
- 1393. (20. April) Crnojevići predaju Lješ u ruke Mlečana i šire svoje posjede na jug.
- 1393. potpisan ugovor o prijateljstvu, između Crnojevića i Dubrovačke republike.
Novac Vuka Brankovića
By Kardam (Own work) [CC-BY-SA-3.0 (http://creativecommons.org/licenses/by-sa/3.0)], via Wikimedia Commons
- 1394. Vuk Branković se ne odaziva na poziv sultana Bajazita da kao vazal ide u pohod protiv vlaškog vojvode Mirče Starijeg (Bitka na Rovinama, 17. maja 1395).
- 1394. Konstantin Balšić gospodari Krojom. Obećava građanima Dubrovnika prijateljstvo, slobodnu trgovinu i sudske privilegije.
- 1395. Ludovik Bonito (1350 - 1413) nadbiskup barski.
- 1395. do 1398. Bosnom vlada kraljica Jelena Gruba Nikolić Kotromanić, supruga predhodnog vladara - Stjepana Dabiše.
- 1395. Konstantin Balšić (sin Đurađa I Balšića) prilikom izdavanja povelje - ne koristi uobičajeni grb svoje porodice (sa vučjom glavom) već dvoglavog orla (vidljivo na djelimično sačuvanom sedmougaonom otisku njegovog pečata na vosku).
- 1395. Đurađ II Stracimirović Balšić prekida veze sa Turcima i priklanja se kralju Ugarske. Radič Crnojević će iz tog razloga Đurađu II morati da vrati grad Budvu i ostale osvojene posjede, nakon povratka gospodara Zete iz osmanskog zarobljeništva
Budva (1615)
- 1395. Budva i od Crnojevića osvojeni posjedi - ponovo su u rukama Balšića.
- 1395. Oslobodjenje Skadra, Drivasta i Sv. Srđa od Osmanlija. Zeta
Đurađa II Balšića uskraćuje Osmanlijama plaćanja harača.
- 1395. Danj i tvrdjavu Šati Đurađ II otima od Konstantina Balšića.
- 1395. (januar, do januara 1396) Vuk Branković zbog opasnosti od sultana Bajazita, kojeg nije priznavao, deponuje svoje srebro (preko 600 kg) i zlato, u Dubrovnik.
- 1395. (jesen) novi sukob izmedju Đuradja II Balšića i Crnojevića.
- 1395. Budva ponovo pada pod vlast Radiča i Dobrivoja Crnojevića, iz Gornje Zete, a uz pomoć Luštičana i Paštrovića. Zauzeli su Grbalj i opsijedali Kotor (koji je Balšićima plaćao danak) a napadaju i pustoše ostale posjede Balšića u Donjoj Zeti. Prkoseći Đurađu II Balšiću, Radič i braća Budvu smatraju svojom prijestonicom.
Bedemi Starog Grada (Budva)
dograđivani od strane Mlečana
- 1395. Radič i Stefan Crnojević obećavaju građanima Dubrovnika prijateljstvo, zaštitu i slobodu kretanja...
- 1395 (novembar) povelja izdata Dubrovčanima (u Uljarima, pored Skadra) od strane Konstantina Balšića ("koji držaše Skadar i Zetu") o slobodnoj trgovini kroz Zetu (vjerovatno dijelu pod njegovom kontrolom). Sudeći po povelji, ponašao se kao gospodar cijele Zete, a po nekim mišljenjima (Ivan Božić) i na kovanom srebrnom novcu utiskivao je "Dominus Rex Constatinus". Smatrao je da ima potpuno ista prava na zetski presto, kao i Đurađ II.
Nakon sukoba sa Đurađem II, Konstantin Balšić će, kao sultanov čovjek, zavladati prostorom oko Drača i nadzirti mletački suvozemni promet u unutrašnjosti Balkanskog poluostrva, a zbog svog ponašanja izazvaće i podozrenje Mlečana. Za njega će se govoriti da mu se vlast proteže sve do Soluna i nazivan je "kraljem Albanije." Osim Drača i Skadra, pitanje je: koliki je zaista bio njegov uticaj na ostalom djeovima velike teritorije. Po svom stvarnom uticaju, ipak će baciti u drugi plan starijeg rođaka, Đurađa II (Stracimirovog) Balšića (sa područjem oko Bara i Ulcinja) zauzetog stalnim sukobima sa Osmanlijama i Radičem Crnojevićem.
- 1395. Apotekar u nezavisnom Kotoru, Marko Paulo, iz Mletaka. Pominju se apotekari, Ratko Ozrenić, iz Dubrovnika (prije 1396) i Jakobo Kambijev, iz Like (1396).
- 1395 (1396) Radič Crnojević je više puta (pominje se i brat Dobrivoje) bezuspješno opsjedao Kotor i pustošio okolinu, u namjeri da osvoji grad: u cilju dobijanja sredstava za konačan obračun i svrgavanje Đurađa II Balšića.
- 1395 (14. decembra) u velikoj opasnosti od snaga gospodara Zete Đurađa II Balšića - Radič Crnojević odustaje od Kotora: od 31. decembra više neće napadati grad i vraća mu oblast Grblja (pismena obaveza-ugovor pred duždom i Vijećem u Veneciji, o regulisanju odnosa sa Kotorom). Međutim njegove snage su i u 1396. nastavile da pustoše okolinu Kotora.
- 1396. Damjan Bolica (? - 1398) jedan je od gradskih kneževa, za vrijeme samostalnosti Kotora. Još 1382. godine je bio poslanik Kotora ugarskom kralju Ludoviku I, a u više navrata i gradski sudija (1373, 1377 i 1398) i auditor 1396. godine.
-
1396 (januar) Kotor. U opasnosti od bosanskih Kosača (vojvoda Sandalj Hranić) Crnojevića i Balšića - predstavnici vlastele iz Kotora, Mlečanima nude grad (na upravu i zaštitu).
- 1396. Marin II, nadbiskup barski, do 1420.
- 1396. (početkom) Vuk Branković je, kao vazal, uporno izbjegavao izvršenja pojedinih naredbi osmanskog sultana. Vladao je i dijelom podrucja današnje Crne Gore, oko gornjih tokova rijeka Tare i Morače, držeći rudnik Brskovo. Osmanlije napadaju i zauzimaju njegovu državu (osim Polimlja) a Vuk Branković biva zarobljen.
- 1396. Ranije posjede nepokornog Vuka Brankovića (osim za Turke strateški bitnih mjesta) preuzima osmanski vazal , knez Stefan Lazarević. Manja oblast, sa sjedištem u Vučitrnu, ostavljena je Vukovoj supruzi Mari, sa sinovima Grgurom, Đurađem i Lazarom).
- 1396. Đurađ II Stracimirović Balšić od strane ugarskog kralja Žigmunda Lukseburškog postavljen za kneza Hvara i Korčule, uz titulu "gospodara Albanije".
Grb Skadra
iz XIV i XV vijeka, do
pada pod osmansku vlast (1479)
[Public domain], via Wikimedia Commons
 Zbog opasnosti od Turaka,Skadarska
tvrđava je 1396.godine (uz stalnu godišnju
nadoknadu) predata od strane Zete
Đurađa II Balšića - Mletačkoj republici
(fotografija iz 1863. godine)
- 1396. (14. aprila) gospodar i vojvoda, Đuradj II Balšić (zbog turske opasnosti) za hiljadu dukata godišnje provizije, ustupa Mletačkoj republici : Skadar, Drivast, Sv. Srđ, tvrdjavu Šati, carinu u Danju, teritoriju lijeve strane Bojane do mora i ostrva Skadarskog jezera (zakidajući time i dio posjeda Crnojevića).
- 1396 (24. aprila) kotorske sudije, knez i Malo vijeće Kotora - odlučuju da traže naknadu štete od Radiča, brata mu Dobrovoja i šire porodice Crnojević, zbog pričinjene štete u okolini grada.
- 1396 (25. aprila) smrt Radiča Crnojevića: poginuo je u gradu Budvi ili bližoj okolini - u sukobu sa snagama Đurađa II Balšića, koji ga je nazivao "rušiteljem otadžbine". Radičeva braća gube moć u Zeti, a Đurađ II zaposijeda dio njihovih teritorija. Radičeva žena, Jelena Crnojević, iste se godine preudala za velikog bosanskog vojvodu Sandalja Hranića Kosaču.
- 1396.
 Budva (Stari grad) je u posjedu bosanskog velikog vojvode Sandalja Hranića, do 1398. godine (kada će preći u ruke Đurađa II Stracimirovića Balšića). 1396 (od juna) Budvom upravlja Jelena Hranić, žena bosanskog vojvode Sandalja (udovica Radiča Crnojevića) ali je ubrzo, zbog nesigurnosti, iz grada evakuisana dubrovačkom galijom.
-
1396 (prvi mjeseci) Paštrovići, kao vlastelinska porodica koja je za gospodara priznavala Radiča Crnojevića, po njegovoj pogibiji staje sa svojim ljudima na stranu bosanskog vojvode, Sandalja Hranića (novog gospodara Budve, koji se u to vrijeme i sukoba sa Balšićima, nalazio kod ratačkog manastira). Smatra se da su od njega dobili istaknutiju ulogu u Zetskom primorju, tako da im se za usluge imao namjeru obratiti čak i sam dubrovački Senat.
- 1396. (poslije maja mjeseca) Đrađ II Stracimirović Balšić zauzima posjede od Crnojevića (Paštroviće i sela u dijelu kotorskog distrikta).
- 1396. Mrkša Žarković, zet Balše II, upravlja njegovim ranijim posjedima u južnoj Albaniji, do 1414.
- 1396. (25. septembar) Bitka kod Nikopolja.Kao turski vazal Stefan Lazarević se istakao u sukobu i spasio Bajazita I. Težak poraz krstaške vojske.
-
1396. Bosanski vojvoda Sandalj Hranić ustupa kotorskoj opštini Manastir Svetog Mihaila, na Prevlaci (Boka Kotorska).
Vuk Branković (oko 1345 - 1397). Freska u Crkvi Bogorodice Perivlepte, u Ohridu
[Public domain], via Wikimedia Commons
- 1397. smrt Vuka Brankovića u turskom zarobljeništvu, 6. novembra.
- 1397 - 1401/02. je period u kome je, pretpostavlja se, mogao biti rođen Stefanica Đurašević (Crnojević).
- 1398. Metohija - pada u ruke Osmanlija.
- 1398. Bosnom vlada prougarski orijentisan kralj, Stjepan Ostoja Kotromanić, do 1404. godine (vanbračni sin Tvrtka I, na kraju protjeran, između ostalog i zbog neuspješnog rata sa Dubrovnikom).
-
1398. povlačenje bosanskog vojvode Sandalja Hranića iz Zetskog primorja (razlozi su do danas ostali nepoznati). Kao protivnici Balšića,
porodica Paštrović se povlači sa Sandaljom, ostavljajući za sobom vlastelinski posjed (zavisno stanovništvo, vlasteličiće i ostale sitne posjednike-ratnike, na baštinama i pronijama). Početkom XV vijeka, izbjegla porodica pominje se sa imovinom na Neretvi, a u Kraljevini Bosni bili su u službi vojvoda Kosača (Sandalja, kasnije Stefana Vukčića) i Radoslava Pavlovića. Zna se za više imena ovih bosanskih plemića, sa prezimenom Paštrović: Aleksa, Nikola, Ostoja, Radič, Stefan... Predjelu napuštenog vlastelinstva u Donjoj Zeti, kao i stanovništvu u njemu - ostaće ime po ovoj vlastelinskoj porodici (do 1423. podaci o stanovništvu u Paštrovićima su oskudni, a u pregovorima srpskog despota i Mlečana, 1426. i 1435. pominju se odvojeno od Reževića, da bi se kasnije ovi drugi ubrajali u jedno od paštrovskih plemena).
- 1398. Budva (srednjovjekovni Stari grad) prelazi od velikog bosanskog vojvode Sandalja Hranića, u ruke Đurađa II Stracimirovića Balšića, gospodara Zete.
- 1398. Lubotin (kasniji Ljubotinj) u kotorskim izvorima. Godine 1580. pominje se kao Ljubotin.
- 1399. ulazak osmanskih snaga u tvrđavu Brskovo, radi njenog daljeg korištenja.
- 1399. na Jezerima (Durmitor) pomenut je jedan od ljetnjikovaca ("dvor") velikog vojvode Sandalja Hranića Kosače.
- 1399. Grahovo se pominje u izvorima (Kotorski arhiv). Kasnije je naziv za starohercegovacko pleme, izmedju Cuca, Krivošija, Banjana, Nikšićkih Rudina i Korjenića.
Arkebuza
This file is licensed under the Creative Commons Attribution-Share Alike 3.0 Unported - GNU Free Documentation License, Version 1.2
XIV v. (kraj) pojava arkebuze (jedna od prvih vrsta ručnog streljackog vatrenog oružja) u Njemačkoj. Do XVI vijeka nije uspjela istisnuti samostrel. Arkebuzu će krajem XVI vijeka potisnuti musketa. Po podacima, arkebuza se 1428. godine proizvodila u Dubrovniku.
- XIV v. (krajem) pominje se selo Bogdašići, u kotorskoj arhivskoj građi.
- XIV vijek (kraj) ili početak V vijeka. Romanogotička Crkva Svetog Mihaila, u Kotoru, kojoj su predhodile dvije ranije crkvene građevine na istom mjestu. Predhodna (druga po redu) romanička Crkva Sv. Mihaila na tom mjestu, pominje se 1166. godine, sa svojim opatom Petrom, koji je prisustvovao osvještanju kotorske Katedrale.
 1400. godina
- 1402. (28. jul) Bitka kod Angore. Poraz turskog sultana Bajazita i njegovo zarobljavanje od strane Mongola.
 
Približan prikaz grba kneza
Stefana Lazarevića: 1. sa basinet šlemom,
na njegovom dinaru (1390 - 1402) i
2. sa njegovog prstena
Gornji grad u Baru (rekonstrukcija)
Wikimedia Commons
- 1402. nakon bitke kod Angore, na morskom putu iz Konstantinopolja (sa novom titulom despota Srbije) Stefan Lazarević se iskrcava na barskom Pristanu i kratko boravi u obližnjem Baru, kod sestre Jelene Balšić . Prije nastavka puta za manastir Žiču , preko mletačkih posjeda i predjela neprijateljski raspoloženih nasljednika Vuka Brankovića, dobija oružanu pratnju od sestrica i gospodara Zete, Balše III.
- 1402. (posle 28. 07) u Draču pogubljen Konstantin Balšić, štićenik sultana Bajazita (u to vrijeme zarobljenog od Mongola) pod nerazjašnjenim okolnostima i po presudi mletačkog suda.
- XV v. (početak) pomen Bukumira, starog stanovništva neslovenskog porijekla, na prostoru između Prokletija i Komova (predanja o njima su poznata od ranije: da su naseljavali kasniju oblast Bratonožića, sa katunima na sjeveru kasnijih Kuča). Po njima je do danas ostao naziv Bukumirsko jezero.
- XV v. (prva polovina) Najstarija poznata slikana predstava grada Kotora, u Sv. Baziliju, Stoliv. Grad je prikazan u zidinama, približnog onog oblika kakav ima i danas. Po podacima iz kotorskog statuta (prva polovina XV vijeka) grad je unutar zidina imao površinu koju zauzima i danas.
- XV v. pominjanje Bratonožića.
Despotov orao po grbovniku (By Bratislav[CC-BY-SA-3.0 (http://creativecommons.org/ licenses/by-sa/3.0)], via Wikimedia Commons)
- 1402. proglašena je Despotovina Srbija. Despot Stefan Lazarević ( ranije knez Srbije) vladao je u Despotovini od 1402-1427. godine ( Zetom će vladati od 1421-1427. godine).
- 1403. (mart)
smrt sultana Bajazita u mongolskom zarobljeništvu.
- 1403. (april) smrt Djuradja II Stracimirovića Balšića. Nasleđuju ga: supruga Jelena i sin Balša III.
- 1403. Zeta na kratko gubi Stari grad (Budvu) koji prelazi u ruke Mlečana. Iste godine Republika predaje grad novom gospodaru Zete, Balši III Balšiću (sa manjim prekidima, vladao je Starim gradom, do 1419. godine).
- 1403. (jun) Mlečanima se priklanjaju gospodari Donjeg Pilota (Malog Pilota) tri brata Dušmana : Goran, Damjan i Nenad ("Goraninus, Damnianus et Nenada").
- 1403. Veliki vojvoda, Balša III Balšić , gospodar Zete, od 1403-1421. godine. Prvo mu je sjedište u Ulcinju, a potom u Baru. Sin je Djuradja II Stracimirovića Balšića i Jelene Balšić (kcerke kneza Lazara Hrebeljanovića).
- 1403. Djuradj Đurašević (Crnojevic) kao vlastelin u Gonjoj Zeti, sin Radiča Crnojevića, pominje se u izvorima do 1435.godine. Bio je vojvoda Balše III. Njegov brat Aleksa (Lješ) prvi put će se u izvorima pomenuti 1413. godine. Biće vojvoda despota Stefana Lazarevića. Takođe je prisutan u izvorima - sve do 1435. godine.
- 1403. pomen ratnicke družine iz Luštice. Angažovani su kao placenici.
- 1404. prvi kovani novac Balše III, u Ulcinju (slabije izrade od predhodnika).
- 1404. (ili 1409) "Slovo ljubve" Stefana Lazarevića.
- 1404. u Soko Gradu rođen Stefan Vukčić Kosača, budući bosanski veliki vojvoda (1435) i herceg (1448).
- 1404. Bosnom vlada Tvrtko II Kotromanić (drugi vanbračni sin Tvrtka I) do 1409. godine.
- 1405.Grad Kotor je i dalje samostalna komuna (od 1391) što će ostati do 1420. godine. Mada je bio voljan prihvatiti mletačku vlast, još u januaru 1396. godine, Republika nije pristajala - plašeći se reakcije Bosne (vojvode Sandelja Hranića Kosače, koji je držao obližnja mjesta: Risan i Novi).
Basinet šlem (kasnija verzija, sa pokretnim vizirom)
Photograph by Sandstein CC-BY-3.0 (http://creativecommons.org/licenses/by/3.0) via Wikimedia Commons
 
Osnovna fotografija: kotlasti tip šlema
By Łukasz Olszewski (Own work) [CC-BY-3.0 (http://creativecommons.org/licenses/by/3.0)], via Wikimedia Commons
- 1405. do 1412. godine: Prvi skadarski rat.
Bio je to oružani sukob između Zete i Mletačke republike - oko Skadra, Drivasta i drugih bivših posjeda Zete (ustupljenih od strane Đurađa II Balšića - Veneciji, za godišnju proviziju). Započet je, bez mnogo priprema, od strane Balše III, uz podršku majke Jelene. Računali su na pomoć Dubrovnika i Srbije (despot Stefan Lazarević, Jelenin brat). Ova pomoć će izostati. Osmansko carstvo (priželjkivani saveznik) bilo je oslabljeno nakon bitke kod Ankare (1402).
Dotadašnja politika Republike je bila je neprihvatljiva: oštra trgovačka - znatno je smanjivala prihode Zete. Mlečani su (za svoje interese) redovno nastojali uticati na odluke Balše III, često na štetu same njegove države. Sa Zetom su vodili spor oko jurisdikcije Zetske pravoslavne mitropolije nad crkvom Sv. Petra (Skadar) i crkvama duž rijeke Bojane. Od 1396. god. konstantno su ometali kontakte lokalnog pravoslavnog življa sa Zetskom mitropolijom i Pećkom patrijaršijom, a njihove manastire (oko Skadarskog jezera) odsjekli su od posjeda (prihoda).
Balša III je izazvao ili samo iskoristio pobunu nezadovoljnog stanovništva na području grada Skadra. Pored ratničke vlastele u Zeti (npr. Đuraševići - Crnojevići) glavne pristalice Balše III bili su:
pronoeri u Skadru (kao Radič Homoj, Nika Bogoje, Petar Konte, Nikola Lumbardini, Andrija Sklavo i Nikola Sigeci koji su nastojali sačuvati položaje i posjede) te seljaci nezadovoljni porezima.
Dužd Mikele Steno (1331 - 1413)
vodio je Prvi skadarski rat
protiv Zete Balše III
- 1405. Mlečane u Prvom skadarskom ratu predvodi Mikele Steno ili Sten (1331 - 1413). Za 63. dužda je izabran 1. decembra 1400. godine. U vrijeme njegove vladavine, Mletačka republika će se proširiti po Orijentu, Venetu, a povratila je i posjede u Dalmaciji (izgubljene 1358).
- 1405. Balša III uz pomoc turskih odreda privremeno zauzima mletačko podgrađe Skadra (ne i samu tvrđavu) i Drivasta, napredujući do Lješa. Vladar Zete se sakaćenjem surovo obračunavao sa domaćim vlastelinima koji ga nijesu podržavali, a Mlecani ucjenjuju Balšinu glavu na 2000 dukata.
Galea italica (galea mediterranea)
ratni brod od X vijeka
By Myriam Thyes (my own photograph, digitally worked by me) [CC-BY-SA-3.0 (http://creativecommons.org/licenses/by-sa/3.0) or GFDL (http://www.gnu.org/copyleft/fdl.html)], via Wikimedia Commons
- 1405.Mletačka republika zauzima Pristan, kod Bara, kao i gradske luke Ulcinja i Budve.
- 1405. Balša III se obraća Dubrovniku za pomoć, ali je uljudno odbijen. Nema punu podršku ni gradskog stanovništva u Ulcinju i Baru: saradnja sa vladarom Zete - nije odgovarala njihovim poslovnim interesima i odnosima sa moćnom Mletačkom republikom. Porodica Đurašević (Crnojević) učestvuje u sukobima na Balšinoj strani, Dukađini su većim djelom neutralni, dok su Koja Zaharija i Dhimiter Jonima - podržavali Mlečane.
- 1405. Ulcinj, Bar i Budva svojevoljno prihvataju mletačku vlast. Vojska Balše III za odmazdu pustoši okoline ovih gradova.
- 1405. pomen ratničkih družina: Petra Šestana ( iz Krajine) Poprata (izmedju Ulcinja i Bara) i Krampsa (iznad Bara). Angažovani su i kao plaćenici.
- 1406. Hoti od Mlečana dobijaju selo Podgora (u Pilotu). Njime je do tada gospodario Stefan Span , koji je za uzvrat dobio dva nova sela: Bistriolu i Charochi.
Span (Petar, Stefan, Marin …) je vlastelinska , pronijarska porodica, koja je gospodarila sa nekim selima u okolini Skadra i Drivasta. Nakon prodaje Skadra i okoline Mlečanima (od strane Djuradja II Stracimirovića Balšića) prihvatili su novu vlast i obaveze, zadržavši posjede. U kasnom srednjem vijeku (prije 1485) oblast Pilota, posebno Donjeg Pilota, izjednačavala se sa Spanima (Hispanos seu Poiatenses) a Drim ih je odvajao od Dukađina.
- 1406. opustjeli, stari grad Svač, pominje se samo kao selo.
- 1409. Mrkovići (prvi pomen katuna i ratničke družine Mrkojevića, u Donjoj Zeti, kod Bara).
Drobni pijesak, kao prvobitno "mjesto pravde" kod Paštrovića
By anjči (Flickr: Drobni Pijesak beach, Montenegro) [CC-BY-2.0 (http://creativecommons.org/licenses/by/2.0)], via Wikimedia Commons
-
1409. oblast Paštrovića
je po mletačkim izvorima pod vlašću vojvode Balše III Balšića. Dvadeset pet domova u samoj utvrđenoj Lastvi, bilo je direktno podređeno gospodaru Zete. Paštrovići, mada primorski pojas na padinama brda, ako ne u geografskom, u državnom smislu su imali značaj župe, a lokalna pitanja i sporovi stanovništva rješavani su na zborovima (sazivanim od strane lokalnog predstavnika državne vlasti, zvanog upravljač ili "rector", koji se kasnije nazivao i knezom; poslednji paštrovski knez je bio Stefan Štiljanović, krajem XV vijeka). Obaveza sitne paštrovske vlastele prema gospodaru, bila je potpunosti u skladu sa članom četrdeset drugim Dušanovog zakonika (vojno vojevanje, predaja soća pobranog od zavisnog stanovništva i dr).
- 1409. period "dvovlašća" u Kraljevini Bosni (prougarski Stjepan Ostoja - Tvrtko II).
- 1409. Petra, tvrđava (njeno pominjanje, u Pilotu). Od Mlečana je dodijeljena vlastelinu Petru Spanu. Predhodno je bila oduzeta od zetskog vlastelina Radiča Humoja, kao odmetnika od Mletačke republike.
- 1409. (15. jun) odlucujuca bitka izmedju Bajazitovih sinova u blizini Konstantinopolja.
Grad Skadar sa okolinom, u srednjem vijeku
By Bratislav (Own work) [CC-BY-SA-3.0 (http://creativecommons.org/licenses/by-sa/3.0)], via Wikimedia Commons
- 1410. opsada mletačkog Skadra od strane Balše III.
- 1410. posvećena Crkva Sv. Marije i kameni natpis o podizanju prvobitne gotičke Crkve Blažene Djevice Marije (Mala Gospa) u Gornjoj Lastvi.
- 1410(mart) prvi poznati (lijepljeni) monogramni otisak pečata Sandalja Hranića Kosače. Na vjerovnom pismu, nalazi se i oktobra 1413. Takođe, na priznanici iz 1423. kao i na dvije povelje (kao viseći pečati iz 1420. i 1423. godine). U sredini su početna slova Sandaljevog imena (sa znakom skraćivanja iznad) koja zamjenjuju grb.
Otisak iz 1419. godine je nešto manji i u obliku elipse (vjerovatno od pečatnog prstena).
- 1411. bosanski veliki vojvoda Sandelj Hranić prilazi ugarskom kralju Žigmundu, što je od velikog uticaja na prilike u Zeti.
- 1411. udaja Jelene Balšić za velikog vojvodu Sandalja Hranića Kosaču. Jelena, udovica Djuradja II Stracimirovića Balšića (cerka kneza Lazara) i majka gospodara Zete, Balše III, preudaje se za Velikog vojvodu Sandelja Hranića, štiteci posjede svog sina na zapadnoj granici. Osim prema Konstantinu Balšiću, Mlečani su veliko podozrenje imali i prema Jeleni Balšić (u velikoj mjeri, za vladavine Balše III - odlučno je sugerisala, odrđivala i kontrolisala njegove poteze).
- 1411. pomen Bjelopavlića (katun, a po podacima deftera, od 1570. godine -pleme) kao ratničke družine, koja napada dubrovacke trgovce. Poslije 1455. godine, jedan dio Bjelopavlića pripada državi Crnojevića, a drugi Velikom vojvodstvu Stefana Vukčića Kosace (Kraljevina Bosna). Ovaj drugi dio ce 1477. godine biti upisan u defter hercegovackog sandžaka.
- 1411. pominjanje ratničke družine Malonšića (katun na prostoru izmedju donjeg dijela rijeke Zete i Morače). Središte katuna Malonšića (prije nego su u XVI vijeku raseljeni od strane Osmanlija) bilo je na prostoru kasnijih plemena Zagarač, Komani i mjesta Kosov Lug (u blizini Danilovgrada).
- 1411. pominjanje katuna Ozrihniki (Ozrinići) u pismu Dubrovčana Jeleni Balšić (kćerka kneza Lazara i majka Balše III Balšića). Mnogo ranije, godine 1335. javlja se u kotorskim spisima Nanoje Ozrihnić (prezime po ocu Ozrenu, koji se po nekima smatra rodonačelnikom kasnijeg katuna i plemena Ozrinića).
Zakon o rudnicima ili Novobrdski rudarski zakonik (ćirilični prepis iz 1580. godine)
See page for author [CC BY-SA 3.0 rs (http://creativecommons.org/licenses/by-sa/3.0/rs/deed.en)], via Wikimedia Commons
- 1412. "Zakon o rudnicima" Stefana Lazarevića.
 Mletačka ratna galija na vesla,
sa artiljerijskim oružjem
- 1412. Opsada grada Bara, od strane Balše III. Sklapanje primirja i predaja mletačkog Bara, Ulcinja i Budve - Zeti od strane Mletačke republike.
Dio bedema Bara (sjedišta Balše III, sa
kovnicom novca) i primjerak njegovog novca
- 1412. Bar je prijestonica Zete , od 1412 do 1421.godine.
Porodični grb Bubića u Starom Gradu (Budva)
- 1412. majinska porodica Bubić, u Budvi dobija plemstvo. Od despota Đurađa im je plemstvo potvrđeno u povelji gradu Budvi, iz 1441. godine. U istoriji grada su ostavili neizbrisiv trag, vršeći tokom vjekova mnoge odgovorne funkcije: načelnici grada, učitelji, sudije, guvernaduri Maina, Pobora i Brajića, posebni mletački opunomoćenici, skadarski biskupi i dr. Istaknuti su oficiri i generali u mletačkoj vojsci, na istočnoj obali Jadrana i u Sredozemlju (posebno se istakli u Kandijskom i Morejskom ratu). Dolaskom Budve pod mletačku upravu, 1422. godine, porodica prelazi u katoličanstvo.
Po muškoj liniji su izumrli 1813. godine.
- 1412. Bosnom po drugi put vlada kralj Stjepan Ostoja Kotromanić, do 1418. godine. U tom periodu centralna vlast skoro i nije postojala, a kralj je dao veliku slobodu velmožama: borili jedan protiv drugog, šireći svoje teritorije. Osmansko carstvo u tom periodu počinje prodirati u Bosnu.
- 1413. Balša III osniva manastir Praskvicu (Paštrovići).
 Manastir Praskvica u Paštrovićima,
osnovan od Balše III Balšića, 1413. godine
- 1413. u izvorima se prvi put pominje Aleksa (Lješ) Đurašević Crnojević (mlađi sin Radiča Đuraševića Crnojevića). U vrijeme Balše III Balšića, zajedno sa bratom Đurđem, zauzimao je visok položaj i upravljao područjem Paštrovića, Lušticom i brdima iznad Budve i Kotora. Posle smrti gospodara Zete, Balše III - prihvata vlast Stefana Lazarevića - kao njegov vojvoda. Sa bratom Đurđem je sagradio manastir Kom, na Skadarskom jezeru i u njemu je sahranjen, nakon 1427. godine.
- 1413. pomen Grahovljana, u Dubrovačkom arhivu.
- 1413. (15. jul) bitka za osmanski presto, pod planinom Vitošom i poraz sultana Muse od Mehmedu vazalne srpske vojske (despota Stefana Lazarevića). Dolazak Mehmeda na vlast u Turskoj.
- 1413 (nakon) uvedena devširma (danak u krvi) za vrijeme osmanskog sultana Mehmeta (1413 – 1421). U vrijeme sultana Murata II , nakon 1421. godine, donešen je Zakon o devširmi. Sprovođena je uglavnom u evropskom dijelu Osmanskog carstva (Rumelija). Postojala je do polovine XVII vijeka.
- 1413. smrt dužda Mletačke republike, Mikele Stena (Steno; Sten).
Grb dužda Tomaza Močeniga
- 1414. Tomazo Močenigo (Tommaso Mocenigo) stupa na položaj kao 64. mletački dužd (do smrti, 1423. godine). Poslednji je dužd koji je izabran voljom većine. Od 1419. godine vodiće Drugi skadarski rat, protiv Zete (velikog vojvode Balše III Balšića) a nakon 1421. i Srpske despotovine (Stefana Lazarevića). U njegovo vrijeme - Kotor će, 1420. godine, sporazumno prići Mletačkoj republici , a godinu dana kasnije, Srpska despotovina će osvojiti mletačke: Skadar, Drivast, Svetomiholjsku prevlaku i Grbalj.
- 1414. prestanak duge, bosansko-zetske opsade Kotora (od strane Sandalja Hranića i Balše III ).
Bosanski vojvoda Sandalj Hranić (nakon gotovo dvomesječnog rata) traži od Kotora 12000 dukata, za uspostavljanje mira i osobađanje iz zarobljeništva četri kotorska vlastelina - pregovarača.
- 1414. odmetanje Hota od Zete (Balše III) na mletačku stranu.
 
Lik Jerine (Irine) Branković sa Esfigmenske povelje (1429)By Unknown painter (Esphigmenou charter) [Public domain], via Wikimedia Commons
- 1414. (oktobar) smrt srpskog vlastelina Mrkše Žarkovića, zeta Balše II i Komnine Asen.
- 1414 (decembar) Jerina (Irina) Branković (? Konstantinopolj – 3. maj 1456. Rudnik) rođena Kantakuzin (ćerka vizantijskog sevastokratora i despota Moreje, Dimitrija I Kantakuzina - unuka cara Jovana VI Kantakzina) od 1427. despotica Srbije - udaje se za Đurađa Brankovića (njegov drugi brak). Umrla je kao monahinja.
 Freska iz manastira Kom
- 1415. do 1427. podignut Manastir Kom, na Skadarskom jezeru od strane vlastelinske porodice Crnojevića. Sačuvana manastirska Crkva Uspenja Bogorodice (Zadužbina Đurđa i Alekse (Lješa) Đuraševića Crnojevića - sinova Radiča Đ. Crnojevića). Očuvan je živopis iz 1470. i osamdesetih godina XVI vijeka, kao i četri nadgrobne ploče Crnojevića (među njima i Lješa Crnojevića). Crkva je bila okružena ogradnim zidom ili manjim utvrđenjem. Posle pada obližnjeg Žabljaka (1478) manastir je privremeno opusteo. Ivan Crnojević je posjede ovog manastira priložio cetinjskom Manastiru, 1485. godine. Kom će ponovo biti aktivan oko 1520. godine (aktivnosti su u njemu zamrle tokom XVII i XVIII vijeka). Bio je neko vrijeme i sjedište Zetske mitropolije i jedina je crkva na Skadarskom jezeru - koja ima sačuvane freske. U crkvi Uspenja Presvete Bogorodice, mladi Njegoš će 1831. god. biti proizveden u arhimandrita.
  Freske u manastiru Kom
Ostaci Manastira Kom
Grb Balše III Balšića
sa novca kovanog u Baru
- 1415. (poslije) drugi kovani novac Balše III, u Baru. Po Korčulanskom statutu (1424) 24 jedinice mletačkog novca, vrijeđele su 30 jedinica novca Balšića.
- 1416. (1417) "Skadarski zemljišnik" (mletačka povelja sa podacima o selima, oblastima i detaljnim obavezama stanovništva Skadra i seljaka u okolini, "kmetova mletačke opštine", prema vlasti).
- 1416. Tomaš Sklav (pomen Tome Slovena) u "Skadarskom zemljišniku", kao srpskog pisara i tumaca u mletačkom Skadru, a koji je bio i glavar slovenskih sela: Kupelnika (sa 70 domova ; Kupelnik je i naziv nekadašnje dukljanske župe) i Kadaruna, oba u u oblasti Pilota.
- 1416. (1417) pominje se selo Kuči i 14 porodica Kuč u skadarskom kraju (prezime Kuč se prvi put pominje u pisanim izvorima 1330. godine).
- 1416. Tuzi i Hoti se pominju u mletačkom dokumentu (prvi put u Dečanskoj hrisovulji, 1330).
- 1416. prvi pomen katuna Pipera u istorijskim izvorima (postoji i njihovo pominjanje krajem XIV vijeka).
- 1416. nakon smrti Pavla Radenovića (1415) i Hrvoja Vukčića (1416) Sandalj Hranić uvećava svoju moć i širi svoje teritorije u Bosni. Vodio je politiku potpuno samostalno, zaključivao ugovore i uvodio carine.
Osnova Manastira Moračnik
By Čedomir Marković [Public domain or Public domain], via Wikimedia Commons
Manastir Moračnik Balše III
iz 1417. god.(idealna rekonstrukcija)
By Čedomir Marković [Public domain or Public domain], via Wikimedia Commons
- 1417. prvo pominjanje Manastira Moračnik (na istoimenom ostrvu , na Skadarskom jezeru) od strane gospodara Zete, Balše III. Podignut je kao zadužbina ovog vladara: Crkva Svete Bogorodice, konak, masivna odbrambena kula i jedna prostorija uz kulu. Posljednji je u nizu manastira u krajinskom arhipelagu. Na najvišoj koti ostrva su ostaci manje crkve.
Manastir Moračnik
 
Manastir Moračnik
Manastir Moračnik
- 1417. pomen albanskog katuna Gruda, kasnijeg plemena.
- 1417. (ljeto) Osmalije zauzimaju ranijie oblasti Balše II (na jugu Albanije: Valona, Berat, Kanina i Himara) kojima je upravljala njegova kcerka, Ruđina Žarković (nije se uspjela dogovoriti sa Mlečanima, oko preuzimanja i zaštie ovih posjeda).
- 1417.Pomen Jurka Tuza, kao glavara katuna Tuzi.
- 1418. Bosnom vlada Stjepan Ostojić Kotromanić, do 1421. godine. Bio je sin Stefana Ostoje Kotromanića.
- 1418. Balša III se ne zadovoljava postignnutim u ranijem sukobu sa Venecijom i vrši uznemiravanje i napade na mletačke posjede.
- 1419. Drugi skadarski rat.
Protiv Mletačke republike ga najprije vodi gospodar Zete, Balša III Balšić, a potom Sterfan Lazarević, despot Srbije i novi gospodar Zete (koja će ući u njen sastav). Rat traje do 1423. godine.
- 1419 pismni pomen manastira Podlastve u Grblju (srušen 1452). Obnavljan više puta.(Po predanju podignut sredinom XIV vijeka).
 
Zastava Kosača
SVG /CC-BY-SA-3.0
- 1419. Podaci o velikom vojvodi Sandalju Hraniću Kosači, kao najmoćnijem velikašu u Kraljevini Bosni. U borbama sa vlastelinskom porodicom Pavlović, oslonio se na Osmanlije uvlaceci ih u unutrašnje borbe u Kraljevini.
Ostaci Soko grada (pivskog) vojvoda Kosača (Šćepan polje)
By Ministry of Culture, Sport and Media, Republic of Montenegro and National Museum of Montenegro (Fond) [Public domain], via Wikimedia Commons
- 1419. Soko Grad (pivski) tvrđava sa podgradjem (u izvorima se pominje i selo Šćepan Polje, na sastavu rijeka Tare i Pive) pod vlašcu Sandalja Hranića Kosače, pominje se pod ovim imenom ("pod Sokolom," kao mjestom pisanja) u povelji Dubrovniku, kojom bosanski veliki vojvoda (sa braćom) predaje Republici dio Konavlja. Pretpostavlja se da je Soko u ranom srednjem vijeku bio Porfirogenitovo (913-959) i Dukljaninovo - Medjurječje. Kao najsigurnije njegovo mjesto, bio je glavni grad Stefana Vukčića Kosace (1435 - 1466) sve do pada pod osmansku vlast (u svim vojvodinim poznatim poveljama iz XV vijeka, zauzimao je prvo mjesto). Sam herceg Stefan se naziva: "od Sokola".
- 1419. Stefan Vukčić Kosača je određen za budućeg nasljednika velikog vojvode Sandalja Hranića Kosače.
- 1420. Ivan VI, nadbiskup barski, do 1422.
Grb Balšića, iz 1420. godine
(po Rihentalovom zborniku)
-
1420 - 1421. Zetske snage Balše III Balšića, u ratu sa Venecijom, nijesu sposobne osvojiti dobro utvrđeni grad, pa
nanose velike štete samo imanjima u okolini Kotora.
-
1420 (mart) Kotorani su izglasali uslove za predaju grada Mlečanima, pominjući gradski dug od 6000 dukata.
 Mletački dukat dužda Tomaza Močeniga
(vladao: 1413 - 1423)
iz vremena Drugog skadarskog rata u Zeti.
Derivative work / By Sailko, CC BY 3.0 , via Wikimedia Commons
- 1420. pad Budve, Grblja i Luštice pod Mlečane.
- 1420. Kotor je sporazumno prišao Mletačkoj republici, do 1797. godine, poslije dugih, nekoliko puta ponavljanih molbi gradske opštine
(15. marta 1420. godine, datiran je tekst o duždevom pristanku).
 -
1420. Kotor i Mlečani. Mletački knez u gradu raspolagaće vrhovnom vojnom, upravnom, sudskom i finansijskom vlašću (po potrebi Venecije, kršio je kotorski Statut i pravne običaje) urušavajući postepeno vjekovni monopol malobrojne gradske vlastele (Grbaljska župa bila je do tada isparcelisana na jednake djelove posjeda, koji su pripadali kotorskoj vlaseli i građanima, ali će se od 1430. mnogi "karati" naći u rukama mletačke kotorske opštine). Štiteći privredu svoje metropole, Mlečani priznaju Kotoru dio prava (ograničena prava mletačkih građana - "cives de intus") koja su olakšavala poslovanje samo na mletačkoj teritoriji. Kotorska, do tada slobodna pomorska i kopnena
trgovina, biće prilično ograničena (zabrana trgovine i nemogućnost daljeg sklapanja trgovačkih ugovora sa gradovima u Albaniji, Dalmaciji i Italiji). Iz Južne Italije, ograničeno, uz povremene dozvole i nadzor, Kotor je za potrebe svojih građana mogao uvoziti žito, u zamjenu za: proste domaće proizvode, vunene raše, ribu, usoljeno meso, sir... Ograničeno je i zanatstvo: Kotorani smiju proizvoditi samo one predmete koji su potrebni Mlečanima, ali ne i one koji bi im konkurisali (koji se u Veneciji već proizvode).
- 1420. poraz vojske Balše III Balšića, pred Kotorom.
-
1420. Naoružana kotorska galija kreće prema Bojani, radi obezbjeđenja slobodne plovidbe ovom rijekom.
- 1420. Rihentalov zbornik. U njemu je prvi put objavljena verzija grba Balšića, sa višekrakom zvijezdom.
- 1420 (april) pomen Njeguša, kao Njegoši (katun) u kotorskom pisanom spomeniku (tri mjeseca prije pada Kotora pod mletačku vlast). Do kraja XIV vijeka se ovaj predio nazivao Ledinac. Od 1432. redovno se upotrebljava naziv Njeguši.
- 1420. pomen o plati gradskog apotekara u Kotoru : 155 perpera.
- 1420 - 1450. Žestoko suparništvo i sukobi Kosača i Pavlovića (Kraljevina Bosna).
|
|
Nadgobni natpis Stracimira Balšića (1371/72. godina)
Crkva sv. Đorđa, na ostrvu Beška.
